Czasy, w których żyjemy, różnią się od rzeczywistości lat 80. i 90., kiedy to my chodziliśmy do szkoły. Wówczas wymagano od nas zazwyczaj, prostego zapamiętywania informacji, faktów, które następnie mieliśmy odtworzyć podczas odpowiedzi ustnych, klasówek czy sprawdzianów.
Obecnie żyjemy w zglobalizowanym świecie, w erze Internetu, a przede wszystkim w erze szybkiego i powszechnego dostępu do informacji. Współczesny świat i rzeczywistość wymaga czegoś więcej niż tylko proste zapamiętywanie informacji. Wymaga sprawnego ich opracowywania, samodzielnego wyciągania wniosków, kreatywności, umiejętności zastosowania wiedzy w praktyce czy tworzenia innowacyjnych rozwiązań. Przejścia na tzw. myślenie wyższego rzędu (higher order thinking).
Niestety polski system edukacji ten formalny, jak i domowy, nie nadąża za tymi zmianami. Nauczyciele i rodzice wciąż najczęściej zadają dzieciom pytania, które koncentrują się głównie na zapamiętywaniu i prostym rozumieniu faktów, który jest tzw. niższym poziomem myślenia (wg np. taksonomii Blooma). Obejmuje to pytania typu: kto?, co?, gdzie?, kiedy?, dlaczego?.
Co możemy zrobić jako rodzice, edukatorzy, nauczyciele, aby pomóc naszym dzieciom, uczniom, lepiej przystosować się do wymagań współczesnego świta?
Otóż możemy zacząć korzystać podczas procesu uczenia i nauczania z takich narzędzi jak np. taksonomia Blooma, która poprzez kolejne etapy prowadzi od myślenia niższego rzędu do wyższego.
W tym artykule postaram się wprowadzić was w koncepcję stworzoną przez Benjamina Blooma, amerykańskiego psychologa i pedagoga, autor klasyfikacji celów kształcenia, zwanej taksonomią Blooma.
Co to jest taksonomia Blooma?
Taksonomia w teorii uczenia się służy do klasyfikacji celów edukacyjnych, aby skuteczniej projektować i oceniać cele wyznaczone w programie nauczania. W przypadku taksonomii Blooma jest to rodzaj kolejnych kroków (pytań), które należy sobie zadawać, aby przejść od niższego poziomu myślenia do wyższego i można ją zobrazować za pomocą piramidy takiej jak ta poniżej.
Poziom 1: Zapamiętanie
Ten poziom pomaga nam przypomnieć sobie podstawowe informacje: nazwy, daty, formuły, definicje, składniki lub metody.
| Metody nauki | Rodzaje pytań, które należy sobie zadawać |
|---|---|
| Zrób i używaj fiszek dla kluczowych terminów. | Jak zdefiniowałbyś…? |
| Zrób listę lub oś czasu głównych wydarzeń. | Wymień _________ w kolejności. |
| Wymień główne cechy czegoś/kogoś. | Kim było/byli…? |
Dodatkowe pytania:
- Gdzie … ?
- Jak … ?
- Kiedy … ?
- Kto … ?
- Co ..?
- Który …?
- Dlaczego….?
- Ilu…?
Poziom 2: Zrozumienie
Rozumienie oznacza, że potrafimy wyjaśnić główne idee i pojęcia oraz nadać im znaczenie poprzez interpretację, klasyfikację, podsumowanie, wnioskowanie, porównywanie i wyjaśnianie.
| Metody nauki | Rodzaje pytań, które należy sobie zadawać |
|---|---|
| Napisz własnymi słowami streszczenie rozdziału. | Dlaczego…? |
| Wyjaśnij główną myśl rozdziału. | Jaka jest główna myśl rozdziału___________? |
| Przedyskutuj treść z partnerem lub wyjaśnij mu ją. | Jak wyjaśniłbyś ______________? |
Dodatkowe pytania:
- Czy możesz opowiedzieć własnymi słowami … ?
- Czy możesz przedstawić krótki zarys … ?
- Czy możesz wyjaśnić co się dzieje, gdy … i co to oznacza ?
- Jak sklasyfikowałbyś/podsumowałbyś/scharakteryzowałbyś … ?
- Jak sparafrazowałbyś znaczenie … ?
- Jaka jest główna idea … ?
- Jaki podałbyś przykład na … ?
- Jakie różnice istnieją pomiędzy … ?
- Które fakty lub idee pokazują, że … ?
- Które stwierdzenia pasują do … ?
Poziom 3: Zastosowanie
Zastosowanie pozwala nam na rozpoznanie lub wykorzystanie koncepcji w sytuacjach rzeczywistych oraz na określenie, kiedy, gdzie lub jak zastosować metody i pomysły.
| Metody nauki | Rodzaje pytań, które należy sobie zadawać |
|---|---|
| Szukaj konkretnych przykładów dla abstrakcyjnych idei. | Dlaczego ___________ działa/nie działa? |
| Rozwiąż problemy praktyczne i wykonaj ćwiczenia. | Jak zmieniłbyś________________? |
| Napisz instrukcję lub przewodnik po rozdziale, z którego mogliby korzystać inni. | Jak opracowałbyś zestaw instrukcji dotyczących…? |
Dodatkowe pytania:
- Czy znasz inne zastosowania … ?
- Dlaczego ten fakt ma znaczenie dla … ?
- Jak rozwiązałbyś problem … ?
- Jak zademonstrowałbyś użycie … ?
- Jak zorganizowałbyś … aby pokazać … ?
- Jaki byłby rezultat zastosowania … do … ?
- Jakie przykłady zastosowania … ?
- Jakie pytanie zadałbyś przeprowadzając wywiad z … ?
- Które fakty wybrałbyś, aby pokazać … ?
- Której metody użyłbyś do … ?
- W jaki sposób zastosujesz … ?
Poziom 4: Analiza
Analizowanie oznacza rozbicie tematu lub idei na części składowe lub zbadanie tematu z różnych perspektyw. Pomaga nam dostrzec, jak „całość” powstaje z „części”. Łatwo jest przegapić szerszy obraz, utknąwszy na niższym poziomie myślenia i po prostu zapamiętując poszczególne fakty, nie widząc, jak są one ze sobą powiązane. Analiza pomaga ujawnić powiązania między faktami.
| Metody nauki | Rodzaje pytań, które należy sobie zadawać |
|---|---|
| Wygeneruj listę czynników przyczyniających się do tego. | Jak ten element wpływa na całość? |
| Określ znaczenie poszczególnych elementów lub cech. | Jakie znaczenie ma ta część lub cecha? |
| Napisz instrukcję lub przewodnik po rozdziale, z którego mogliby korzystać inni. | Jak opracowałbyś zestaw instrukcji dotyczących…? |
Dodatkowe pytania:
- Co myślisz o … ?
- Co Twoim zdaniem wynika z … ?
- Jak powiązałbyś … z … ?
- Jak sformułowałbyś wnioski z … ?
- Jak sklasyfikowałbyś … biorąc pod uwagę … ?
- Jak zilustrowałbyś … aby pokazać … ?
- Jaka relacja istnieje pomiędzy … i … ?
- Jaki jest motyw działania … ?
- Jaki przedstawiłbyś dowód na istnienie … ?
- Jakie są różnice i podobieństwa pomiędzy … ?
- Jakie znasz części lub cechy i do czego one służą … ?
- W jaki sposób … jest skorelowany z … ?
Poziom 5: Synteza
Synteza oznacza rozpatrywanie poszczególnych elementów razem w celu wyciągnięcia wniosków, zidentyfikowania tematów lub określenia elementów wspólnych. Tutaj chcesz przejść od „części” do „całości”.
| Metody nauki | Rodzaje pytań, które należy sobie zadawać |
|---|---|
| Uogólnianie informacji z lektur i skryptów. | Opracuj wniosek, który przedstawi główną ideę lub myśl…… |
| Skondensuj i przedstaw treść ponownie w jednym lub dwóch zdaniach. | Jak można sparafrazować te informacje w 1-2 zwięzłych zdaniach? |
| Porównaj i przeciwstaw. | Co sprawia, że _____________ jest podobny lub różni się od ____________? |
Dodatkowe pytania:
- Jak byś uogólnił…?
- Jak wyraziłbyś…?
- Jakie informacje można wywnioskować z…?
- Co zaobserwowałeś…?
- Co to oznacza?
- Wybierz prawidłową odpowiedź.
- Podaj własnymi słowami.
- Czy to jest to samo, co …?
- Podaj przykład …
- Wybierz najlepszą definicję …?
- To przedstawia … .
- Czy ważne jest, że …?
- Co wydaje się prawdopodobne? Pokaż na wykresie, w tabeli, na wykresie itp.
- Które stwierdzenia najlepiej potwierdzają …?
- Jakie ograniczenia można by dodać?
Poziom 6: Ocenianie
Ocenianie oznacza wydawanie sądów o czymś na podstawie kryteriów i standardów. Wymaga to sprawdzenia i skrytykowania argumentu lub koncepcji w celu sformułowania opinii o ich wartości. Często nie ma jasnej lub poprawnej odpowiedzi na tego typu pytanie. Chodzi raczej o to, aby wydać osąd i poprzeć go argumentami i dowodami.
| Metody nauki | Rodzaje pytań, które należy sobie zadawać |
|---|---|
| Zdecyduj, czy lubisz, nie lubisz, zgadzasz się lub nie zgadzasz z autorem lub decyzją. | Jaka jest Twoja opinia na temat ________? Jakie dowody i powody potwierdzają Twoją opinię? |
| Zastanów się, co byś zrobił, gdybyś został poproszony o dokonanie wyboru. | Jak byś to poprawił? |
| Określ, które podejście lub argument jest najskuteczniejszy. | Który argument lub podejście jest silniejsze? Dlaczego? |
Dodatkowe pytania:
- Czy dane, na podstawi których sformułowano wnioski są wiarygodne?
- Czy lepiej w sytuacji … użyć …, czy … ? Dlaczego?
- Czy zgadzasz się z postępowaniem … ?
- Dlaczego … wybrał … do osiągnięcia swoich celów?
- Jak oceniasz (wartość / wagę …) … ?
- Jak oszacowałbyś … ?
- Jak udowodniłbyś/obaliłbyś … ?
- Jaki sposób postępowania poleciłbyś do … i dlaczego?
- Jakich cytatów użyłbyś, aby obronić postępowanie … ?
- Jakie priorytety nadałbyś … i dlaczego?
- Jakiego wyboru dokonałbyś na miejscu … i dlaczego?
Poziom 7: Tworzenie
Tworzenie polega na łączeniu elementów w spójną lub funkcjonalną całość. Tworzenie obejmuje reorganizację elementów w nowy wzór lub strukturę poprzez planowanie. Jest to najwyższy i najbardziej zaawansowany poziom taksonomii Blooma.
| Metody nauki | Rodzaje pytań, które należy sobie zadawać |
|---|---|
| Zbuduj model i wykorzystaj go, aby nauczyć tej informacji innych. | Jak można stworzyć model i wykorzystać go do przekazania tej informacji innym? |
| Zaprojektuj eksperyment. | Jaki eksperyment możesz wykonać, aby zademonstrować lub przetestować tę informację? |
| Napisz krótką historię na temat koncepcji. | Jak można opowiedzieć tę informację w formie opowiadania lub wiersza? |
- Co by się stało, gdyby…?
- Wymień sposoby, w jakie można…?
- Czy możesz przeprowadzić burzę mózgów z listą nowych i nietypowych zastosowań dla …?
- Czy możecie opracować propozycję, która …?
- Jak przetestowałbyś …?
- Jakie alternatywy zaproponowałbyś dla …?
- Jak jeszcze można by …?
- Opisz zasadę lub wspólne rozumienie dotyczące …?
- Jak zaprojektowałbyś plan do…?
- Co mógłbyś wymyślić, aby…?
- Jakie zmiany wprowadzilibyście, aby zrewidować…?1
- Jak korzystać z poziomów myślenia
Przykład jak wykorzystać Taksonomię Blooma do nauki Taksonomii Blooma 😉
Co to jest Taksonomia Blooma?
Taksonomia Blooma to klasyfikacja, która definiuje różne poziomy ludzkiego poznania, w tym myślenie, uczenie się i rozumienie.
Jakie znaczenie ma koncepcja Taksonomii Blooma?
Taksonomię Blooma można wykorzystać do ulepszania procesu uczenia się i rozumienia złożonych zagadnień.
Jakie zastosowanie ma Taksonomia Blooma?
- Znajdowanie znaczeń słów, złożonych idei, rozumienie i stosowanie ich w praktyce.
- Znajdowanie ważnych szczegółów i zapamiętywanie ich.
- Rozumienie przekazu autora.
- Tworzenie zwięzłych podsumowań.
Dowiedz się więcej na temat efektywnej nauki:
- Krzywa zapominania Ebbinghaus’a. Jak skuteczniej zapamiętywać?
- Active Recall – skuteczna metoda nauki
- Tworzenie powiązań – jak łatwiej zapamiętywać i przywoływać informacje?
- Taksonomia Blooma jako strategia efektywnej nauki
- Chcesz się uczyć skutecznie? Przejdź na głęboki poziom przetwarzania informacji
- Jak się uczyć, żeby się nauczyć
- Jaki program do tworzenia map myśli?
- Co to jest mapa myśli? Definicja
- Jak się uczyć? – 9 najważniejszych zasad skutecznej nauki
- Powtarzanie – jak zapamiętać więcej z tego, czego się uczymy
- Skuteczna poprawa pamięci
- Kategoryzowanie i porcjowanie informacji ułatwia naukę
- Koncentracja uwagi klucz do efektywnej nauki
- Jak poprawić koncentrację? 9 ćwiczeń, które wzmocnią Twoją koncentrację i pamięć
- Jak opanować szybkie czytanie
- Mapy myśli – korzyści z używania i zastosowanie w życiu i nauce
- Mapy myśli jako narzędzie efektywnej nauki
- Jak skutecznie uczyć się w domu? – 9 sprawdzonych wskazówek
- Klucz do efektywnej nauki
- Jak tworzyć Mapy Myśli według Tony’ego Buzana
Źródła:
- Anderson, L. W., & Krathwohl, D. (Eds.). (2001). A taxonomy for learning, teaching, and assessing: A revision of Bloom’s taxonomy of educational objectives. New York: Longman.
- Bloom, B., Englehart, M. Furst, E., Hill, W., & Krathwohl, D. (1956). Taxonomy of educational objectives: The classification of educational goals. Handbook I: Cognitive domain. New York, Toronto: Longmans, Green.
- Fink, L. D. (2013). Creating significant learning experiences: An integrated approach to designing college courses. John Wiley & Sons.
- Tolman, A.O. (2021). Graphic of Bloom’s Taxonomy. https://sites.google.com/site/ttmcollaboration/home/files?authuser=0
- Wiggins, G. P., & McTighe, J. (2005). Understanding by design. ASCD.
