Taksonomia Blooma jako strategia efektywnej nauki

Każdy uczeń/student powinien znać i posługiwać się taksonomią Blooma podczas nauki, ponieważ pomaga ona w lepszym i głębszym zrozumieniu materiału oraz rozwijaniu umiejętności myślenia na coraz wyższym poziomie.

Dlaczego rozwijanie umiejętności myślenia na coraz wyższym poziomie jest ważne?

Rozwijanie umiejętności myślenia na coraz wyższym poziomie jest ważne, ponieważ umożliwia nam lepsze zrozumienie, przetwarzanie i wykorzystanie informacji, a także rozwijanie kreatywności i zdolności do rozwiązywania problemów. Im wyższy poziom myślenia, tym bardziej skomplikowane operacje umysłowe wykonujemy, co jest szczególnie ważne w dzisiejszym świecie, gdzie potrzebne są nowe rozwiązania i pomysły na różnorodne problemy.

Ponadto, rozwijanie umiejętności myślenia na wyższych poziomach ma także pozytywny wpływ na nasze życie prywatne. Dzięki temu możemy lepiej rozumieć siebie i innych, zwiększać swoją samoświadomość i rozwijać swoje relacje interpersonalne.

Co to jest taksonomia Blooma?

Taksonomia Blooma to hierarchiczny system klasyfikacji poziomów myślenia, który został opracowany w 1956 roku przez grupę psychologów edukacyjnych pod przewodnictwem Benajamina Blooma. Taksonomia Blooma pierwotnie miała służyć jako narzędzie do opracowania testów i zadań wymagających różnych poziomów myślenia.

Taksonomia Blooma składa się z sześciu poziomów myślenia, które odzwierciedlają stopniowe złożenie i abstrakcyjność procesów myślowych:

1. Pamiętanie – najniższy poziom, który obejmuje zdolność do przyswojenia i zapamiętania informacji.
2. Zrozumienie – poziom, na którym osoba uczące się rozumie i interpretuje informacje.
3. Zastosowanie – poziom, na którym osoba ucząca się potrafi zastosować zdobytą wiedzę w praktyce.
4. Analiza – poziom, na którym uczeń potrafi dokonywać dekonstrukcji i analizy informacji, a także wykrywać zależności między nimi.
5. Ocena – Łączenie elementów w spójną lub funkcjonalną całość; reorganizacja elementów w nowy wzór lub strukturę poprzez generowanie, planowanie lub produkcję.
6. Tworzenie – Łączenie elementów w spójną lub funkcjonalną całość; reorganizacja elementów w nowy wzór lub strukturę poprzez generowanie, planowanie lub produkcję.

Taksonomię Blooma można zobrazować za pomocą piramidy takiej jak ta poniżej.

Poziom 1: Pamiętanie

Pamiętanie to najniższy poziom taksonomii Blooma, który obejmuje zdolność do przyswojenia i zapamiętania informacji. Na tym poziomie, uczeń lub student musi skupić się na zapamiętaniu faktów, pojęć lub terminów, które są niezbędne do wykonania zadania lub rozwiązania problemu.

Jednym z kluczowych elementów w procesie zapamiętywania jest koncentracja i skupienie uwagi na informacji oraz przetworzenie informacji na odpowiedni poziomie , którą chcemy zapamiętać. Ważne jest, aby wyeliminować wszelkie czynniki, które mogą rozpraszać naszą uwagę i uniemożliwić skuteczne przyswojenie informacji.

Innym ważnym elementem jest powtarzanie informacji. Dobrze sprawdza się technika aktywnego powtarzania, ponieważ jest to skuteczny sposób na zapamiętanie informacji, oparty na badaniach nad ludzką pamięcią. Ponadto, korzystanie z różnych metod wizualizacji informacji, np. tworzenie map myśli, notatek czy diagramów, może pomóc w przyswojeniu i zapamiętaniu informacji.

Pamiętanie jest ważnym etapem w procesie nauki, ale nie jest wystarczające samo w sobie. Poziom pamięci jest jedynie etapem w drodze do bardziej zaawansowanych poziomów myślenia, takich jak zrozumienie, zastosowanie, analiza, tworzenie i ocena.

Dodatkowe pytania:

• Gdzie … ?
• Jak … ?
• Kiedy … ?
• Kto … ?
• Co ..?
• Który …?
• Dlaczego….?
• Ilu…?

Poziom 2: Zrozumienie

Zrozumienie to poziom taksonomii Blooma, który wymaga od uczącego się zrozumienia i interpretacji informacji. Na tym poziomie kluczowe jest nie tylko zapamiętanie informacji, ale także zrozumienie ich znaczenia i sposobu działania.

Uczeń lub student musi poświęcić czas na wyjaśnienie sobie pojęć, zdefiniowanie terminów i zrozumienie relacji między nimi. Można to osiągnąć poprzez analizę informacji i jej interpretację, a także poprzez zadawanie pytań, które pomogą lepiej zrozumieć temat.

Ważne jest również, aby umiejętnie łączyć różne elementy wiedzy, tworząc złożone związki między nimi i budując bardziej kompleksowe zrozumienie tematu. Korzystanie z przykładów i analogii może pomóc w zrozumieniu abstrakcyjnych pojęć lub teorii.

Poziom zrozumienia jest ważny, ponieważ umożliwia praktyczne zastosowanie wiedzy w różnych kontekstach. Bez zrozumienia, zapamiętane informacje pozostają bezużyteczne i trudne do zastosowania w praktyce. Zrozumienie jest więc kluczowe dla bardziej zaawansowanych poziomów myślenia, takich jak zastosowanie, analiza, ocena i tworzenie.

Dodatkowe pytania:

• Czy możesz opowiedzieć własnymi słowami … ?
• Czy możesz przedstawić krótki zarys … ?
• Czy możesz wyjaśnić co się dzieje, gdy … i co to oznacza ?
• Jak sklasyfikowałbyś/podsumowałbyś/scharakteryzowałbyś … ?
• Jak sparafrazowałbyś znaczenie … ?
• Jaka jest główna idea … ?
• Jaki podałbyś przykład na … ?
• Jakie różnice istnieją pomiędzy … ?
• Które fakty lub idee pokazują, że … ?
• Które stwierdzenia pasują do … ?

Poziom 3: Zastosowanie

Zastosowanie to poziom taksonomii Blooma, który wymaga od osoby uczącej się zastosowania zdobytej wiedzy w praktyce. Na tym poziomie uczeń/student musi zrozumieć, jakie informacje są istotne w danym kontekście i jak je wykorzystać, aby osiągnąć określony cel.

Uczeń musi również znać różne sposoby na zastosowanie wiedzy w praktyce i potrafić wybrać odpowiedni sposób na rozwiązanie danego problemu. Przykłady zastosowania wiedzy w praktyce mogą obejmować rozwiązywanie problemów, tworzenie nowych rozwiązań, planowanie i podejmowanie decyzji.

Poziom zastosowania jest ważny, ponieważ umożliwia praktyczne wykorzystanie zdobytej wiedzy. Bez zastosowania, wiedza pozostaje teoretyczna i bezużyteczna. Zastosowanie wiedzy w praktyce umożliwia osiągnięcie celów, rozwiązywanie problemów i podejmowanie bardziej świadomych decyzji.

Dodatkowe pytania:

• Czy znasz inne zastosowania … ?
• Dlaczego ten fakt ma znaczenie dla … ?
• Jak rozwiązałbyś problem … ?
• Jak zademonstrowałbyś użycie … ?
• Jak zorganizowałbyś … aby pokazać … ?
• Jaki byłby rezultat zastosowania … do … ?
• Jakie przykłady zastosowania … ?
• Jakie pytanie zadałbyś przeprowadzając wywiad z … ?
• Które fakty wybrałbyś, aby pokazać … ?
• Której metody użyłbyś do … ?
• W jaki sposób zastosujesz … ?

Poziom 4: Analiza

Analiza to kolejny poziom taksonomii Blooma, który wymaga od uczącego się umiejętności dokonywania dekonstrukcji i analizy informacji. Na tym poziomie osoba ucząca się musi umieć rozłożyć wiedzę na elementy składowe i zrozumieć ich wzajemne relacje.

Uczeń na poziomie analizy musi umieć wykrywać zależności między różnymi elementami wiedzy, rozumieć, jakie elementy są ze sobą powiązane, a które nie. Na tym poziomie uczniowie muszą być w stanie dokonywać analizy informacji, odkrywać ukryte wzorce i związki, a także wykrywać błędy logiczne w argumentacji.

Przykładowe zadania na poziomie analizy to m.in. klasyfikowanie, porównywanie, rozkładanie na części składowe, identyfikacja korelacji, a także dokonywanie oceny argumentów i wniosków.

Poziom analizy jest ważny, ponieważ umożliwia osiągnięcie większej głębi zrozumienia i umiejętności myślenia krytycznego. Pozwala to na dokładniejsze zrozumienie problemów i sytuacji oraz umiejętność podejmowania bardziej racjonalnych decyzji.

Uczenie się na poziomie analizy wymaga od ucznia nie tylko wiedzy, ale również umiejętności analitycznych i logicznego myślenia. Dlatego też jest to poziom wymagający sporej aktywności i zaangażowania uczącego się w proces nauki.

Dodatkowe pytania:

• Co myślisz o … ?
• Co Twoim zdaniem wynika z … ?
• Jak powiązałbyś … z … ?
• Jak sformułowałbyś wnioski z … ?
• Jak sklasyfikowałbyś … biorąc pod uwagę … ?
• Jak zilustrowałbyś … aby pokazać … ?
• Jaka relacja istnieje pomiędzy … i … ?
• Jaki jest motyw działania … ?
• Jaki przedstawiłbyś dowód na istnienie … ?
• Jakie są różnice i podobieństwa pomiędzy … ?
• Jakie znasz części lub cechy i do czego one służą … ?
• W jaki sposób … jest skorelowany z … ?

Poziom 5: Synteza

Synteza to kolejny poziom taksonomii Blooma ( w jej oryginalnej wersji z 1956, w nowej wersji z 2001 Synteza została zastąpiona przez Tworzenie) , który wymaga od uczącego się umiejętności łączenia różnych elementów w nowe struktury. Na tym poziomie uczeń/student musi umieć łączyć i organizować zdobyte informacje w sposób twórczy i oryginalny, aby stworzyć coś nowego i wartościowego.

Uczeń na poziomie syntezy musi umieć łączyć elementy wiedzy w nowe całości, tworzyć nowe pomysły i rozwiązania problemów, a także umiejętnie wykorzystywać zdobytą wiedzę w praktyce. Na tym poziomie uczniowie muszą być w stanie łączyć różne elementy wiedzy, a następnie tworzyć z nich nowe, złożone struktury.

Przykładowe zadania na poziomie syntezy to m.in. projektowanie, tworzenie, konstruowanie, planowanie, a także generowanie nowych pomysłów i rozwiązań.

Uczenie się na poziomie syntezy wymaga od ucznia umiejętności łączenia różnych elementów wiedzy w sposób twórczy i oryginalny. Dlatego też jest to poziom wymagający sporej aktywności i zaangażowania uczącego się w proces nauki.

Dodatkowe pytania:

• Jak byś uogólnił…?
• Jak wyraziłbyś…?
• Jakie informacje można wywnioskować z…?
• Co zaobserwowałeś…?
• Co to oznacza?
• Wybierz prawidłową odpowiedź.
• Podaj własnymi słowami.
• Czy to jest to samo, co …?
• Podaj przykład …
• Wybierz najlepszą definicję …?
• To przedstawia … .
• Czy ważne jest, że …?
• Co wydaje się prawdopodobne? Pokaż na wykresie, w tabeli, na wykresie itp.
• Które stwierdzenia najlepiej potwierdzają …?
• Jakie ograniczenia można by dodać?

Poziom 6: Ocenianie

W kontekście taksonomii Blooma, poziom oceny jest piątym poziomem na ścieżce rozwoju umiejętności poznawczych. Ten poziom koncentruje się na umiejętności dokonywania oceny i krytycznej analizy informacji, a także na formułowaniu własnych wniosków i argumentów.

Uczeń na poziomie oceny musi wykazać się umiejętnością odróżnienia faktów od opinii, dokonywania oceny wartości argumentów i podejmowania decyzji opartych na swojej analizie. Aby osiągnąć ten poziom, uczeń musi posiadać pewną ilość wiedzy i umiejętności wynikające z niższych poziomów taksonomii Blooma, takich jak pamiętanie, zrozumienie, zastosowanie i analiza.

Na poziomie oceny uczeń musi wykorzystać zdobytą wcześniej wiedzę i umiejętności do oceny informacji i formułowania własnych wniosków oraz argumentów. Wymaga to umiejętności krytycznego myślenia, analizy logicznej i wykorzystywania narzędzi takich jak rozumowanie dedukcyjne czy logiczna analiza argumentów. Osoba ucząca się na poziomie oceny jest w stanie dokonywać wyborów opartych na krytycznej analizie, co może być niezwykle ważne w różnych sytuacjach życiowych, zarówno w sferze prywatnej, jak i zawodowej.

Dodatkowe pytania:

• Czy dane, na podstawi których sformułowano wnioski są wiarygodne?
• Czy lepiej w sytuacji … użyć …, czy … ? Dlaczego?
• Czy zgadzasz się z postępowaniem … ?
• Dlaczego … wybrał … do osiągnięcia swoich celów?
• Jak oceniasz (wartość / wagę …) … ?
• Jak oszacowałbyś … ?
• Jak udowodniłbyś/obaliłbyś … ?
• Jaki sposób postępowania poleciłbyś do … i dlaczego?
• Jakich cytatów użyłbyś, aby obronić postępowanie … ?
• Jakie priorytety nadałbyś … i dlaczego?
• Jakiego wyboru dokonałbyś na miejscu … i dlaczego?

Poziom 7: Tworzenie

Tworzenie to najwyższy poziom taksonomii Blooma, na którym uczeń potrafi łączyć różne elementy wiedzy, tworząc coś zupełnie nowego. Na tym poziomie uczeń musi być w stanie generować, planować oraz produkcjować nowe pomysły i rozwiązania, w oparciu o zdobytą wiedzę i umiejętności.

Tworzenie wymaga od ucznia umiejętności łączenia i reorganizowania różnych elementów wiedzy, w sposób zupełnie oryginalny i kreatywny, aby powstała spójna lub funkcjonalna całość. Na tym poziomie uczeń potrafi wykorzystać swoją wiedzę w praktyce, tworząc coś wartościowego i nowego.

Przykładowe zadania na poziomie tworzenia to m.in. tworzenie nowych rozwiązań problemów, projektowanie, wynajdowanie nowych sposobów wykorzystania wiedzy, a także kreowanie nowych pomysłów i koncepcji.

Poziom tworzenia jest ważny, ponieważ pozwala na rozwijanie kreatywności i umiejętności wdrażania innowacyjnych rozwiązań. Uczniowie na tym poziomie potrafią samodzielnie tworzyć coś nowego, co może przyczynić się do rozwoju i postępu w różnych dziedzinach.

Uczenie się na poziomie tworzenia wymaga od ucznia dużej samodzielności i inicjatywy w procesie nauki. Uczeń musi umieć wykorzystać zdobytą wiedzę, aby stworzyć coś wartościowego i oryginalnego, co wymaga zarówno dużej wiedzy, jak i kreatywności.

• Co by się stało, gdyby…?
• Wymień sposoby, w jakie można…?
• Czy możesz przeprowadzić burzę mózgów z listą nowych i nietypowych zastosowań dla …?
• Czy możecie opracować propozycję, która …?
• Jak przetestowałbyś …?
• Jakie alternatywy zaproponowałbyś dla …?
• Jak jeszcze można by …?
• Opisz zasadę lub wspólne rozumienie dotyczące …?
• Jak zaprojektowałbyś plan do…?
• Co mógłbyś wymyślić, aby…?
• Jakie zmiany wprowadzilibyście, aby zrewidować…?1
• Jak korzystać z poziomów myślenia

Przykład jak wykorzystać Taksonomię Blooma do nauki Taksonomii Blooma 😉

Co to jest Taksonomia Blooma?

Taksonomia Blooma to klasyfikacja, która definiuje różne poziomy ludzkiego poznania, w tym myślenie, uczenie się i rozumienie.

Jakie znaczenie ma koncepcja Taksonomii Blooma?

Taksonomię Blooma można wykorzystać do ulepszania procesu uczenia się i rozumienia złożonych zagadnień.

Jakie zastosowanie ma Taksonomia Blooma?

• Znajdowanie znaczeń słów, złożonych idei, rozumienie i stosowanie ich w praktyce.
• Znajdowanie ważnych szczegółów i zapamiętywanie ich.
• Rozumienie przekazu autora.
• Tworzenie zwięzłych podsumowań.

Dowiedz się więcej na temat efektywnej nauki:

• Czym jest chunking i jak go stosować efektywnie podczas nauki
• Pamięć operacyjna (robocza) – najważniejsze funkcje i struktura
• Dlaczego warto wzbudzać w sobie Emocje podczas nauki?
• Krzywa zapominania Ebbinghaus’a. Jak skuteczniej zapamiętywać?
• Active Recall – skuteczna metoda nauki
• Tworzenie powiązań – jak łatwiej zapamiętywać i przywoływać informacje?
• Taksonomia Blooma jako strategia efektywnej nauki
• Chcesz się uczyć skutecznie? Przejdź na głęboki poziom przetwarzania informacji
• Jak się uczyć, żeby się nauczyć
• Jaki program do tworzenia map myśli?
• Co to jest mapa myśli? Definicja
• Jak się uczyć? – 9 najważniejszych zasad skutecznej nauki
• Powtarzanie – jak zapamiętać więcej z tego, czego się uczymy
• Skuteczna poprawa pamięci
• Kategoryzowanie i porcjowanie informacji ułatwia naukę
• Koncentracja uwagi klucz do efektywnej nauki
• Jak poprawić koncentrację? 9 ćwiczeń, które wzmocnią Twoją koncentrację i pamięć
• Jak opanować szybkie czytanie
• Mapy myśli – korzyści z używania i zastosowanie w życiu i nauce
• Mapy myśli jako narzędzie efektywnej nauki

Źródła:

• _{^{Anderson, L. W., & Krathwohl, D. (Eds.). (2001). A taxonomy for learning, teaching, and assessing: A revision of Bloom’s taxonomy of educational objectives. New York: Longman.}}
• _{^{Bloom, B., Englehart, M. Furst, E., Hill, W., & Krathwohl, D. (1956). Taxonomy of educational objectives: The classification of educational goals. Handbook I: Cognitive domain. New York, Toronto: Longmans, Green.}}
• _{^{Fink, L. D. (2013). Creating significant learning experiences: An integrated approach to designing college courses. John Wiley & Sons.}}
• _{^{Tolman, A.O. (2021). Graphic of Bloom’s Taxonomy.  https://sites.google.com/site/ttmcollaboration/home/files?authuser=0}}
• _{^{Wiggins, G. P., & McTighe, J. (2005). Understanding by design. ASCD.}}