Active Recall - skuteczna metoda nauki

Każdy z nas ma swoją ulubioną technikę nauki. Może lubisz robić notatki, czytać ponownie ten sam rozdział z podręcznika, tworzyć fiszki, podkreślać, słuchać podcastów lub oglądać filmy online. Często jednak nie zastanawiamy się, czy wybrana technika uczenia się jest efektywna. Czy czas i energia poświęcone na naukę będą wykorzystane optymalnie i zmaksymalizują skuteczność nauki? Czy upewniam się podczas nauki, że mam jak największe szanse, aby zdać następny egzamin? Bogactwo badań naukowych zebranych na przestrzeni ostatnich 60 lat mówi nam, że zdecydowana większość uczniów i studentów nadal stosuje mało efektywne techniki nauki.

Sposoby uczenia się

Wiele badań (np. to i to) wykazało, że ponowne czytanie np. tego samego rozdziału, czy notatek pozostaje najpopularniejszą techniką nauki stosowaną przez studentów. Wielu z Was dostrzeże w tym prawdę.

Pomimo swojej popularności, badania naukowe konsekwentnie i dobitnie podkreślają: Ponowne czytanie, czy to rozdziału z podręcznika, czy notatek jest nieefektywną, czasochłonna technika uczenia się, która w niewielkim stopniu przyczynia się do poprawienia ilości przyswajanych informacji i wyników akademickich.

Obszerna, 58-stronicowa metaanaliza badająca skuteczność dziesięciu różnych metod nauki wykazała, że pasywne techniki uczenia się, takie jak ponowne czytanie, podkreślanie i streszczanie notatek, są metodami o niskiej efektywności. Mówiąc wprost, bierne techniki uczenia się w niewielkim stopniu angażują pamięć i sprawdzają wiedzę. W szczególności ponowne czytanie notatek jest jednym z najbardziej nieefektywnych sposobów uczenia się, przygotowywania się do egzaminu lub kodowania informacji w pamięci długoterminowej.

Dlaczego więc są one tak popularne? Bo zasadniczo są one łatwe. Czytanie i podkreślanie notatek jest łatwe. Na dodatek wydaje się produktywne. Uwielbiamy czytać zdanie i w jego połowie uświadamiać sobie: „O tak, już to wiem!”. To miłe uczucie, ale daje nam to fałszywe poczucie pewności, że rozumiemy temat i zapamiętaliśmy wszystkie ważne informacje. Ale jeśli ktoś zapytałby cię bez uprzedzenia o wymienienie kluczowych pojęć lub idei oraz zależności między nimi, istnieje duże prawdopodobieństwo, że miałbyś przysłowiową „pustkę” w głowie. Istnieje bowiem duża różnica między faktycznym zapamiętaniem informacji, a jej rozpoznaniem.

To tak, jak z banknotem 100 zł, dopóki trzymasz w ręce, z łatwością go rozpoznajesz. Jednak gdyby ktoś poprosił cię o narysowanie lub dokładne opisanie banknotu bez patrzenia na oryginał, mogę się założyć, że miałbyś duże problemy nawet z powiedzeniem, jaki król znajduje się na nim, nie wspominając o pozostałych detalach. To jest właśnie ta ogromna różnica pomiędzy rozpoznaniem czegoś a faktycznym zapamiętaniem informacji.

Co więc można zrobić, aby zapamiętywać informacje skuteczniej i na dłużej?

Można zastosować strategię uczenia się, która uważana jest przez psychologów poznawczych za jedną z najbardziej efektywnych, czyli active recall.

Co to jest active recall?

Active recall – aktywne przywoływanie polega na próbie wydobycia informacji z pamięci poprzez, testowanie siebie na każdym etapie procesu nauki.

Aktywne przywoływanie polega na wybraniu tematu, którego chcesz się nauczyć, stworzeniu pytań opartych na tym temacie, a następnie wielokrotnym sprawdzaniu się z tych pytań. Zmuszając swój mózg do odtworzenia informacji, sprawiasz, że uczysz się jej aktywnie, a nie biernie. Korzyść ze stosowania tej strategii polega nie tylko na tym, że lepiej zapamiętujesz informacje, ale także, że jesteś świadomy, czego jeszcze nie utrwaliłeś w pamięci i czemu potrzebujesz poświęcić więcej czasu i uwagi.

Active Recall – naukowe dowody na skuteczność

Jak wspomniałem wcześniej, aktywne przypominanie jest powszechnie uważane w literaturze naukowej za technikę studiowania, która ma największy wpływ na ilość zapamiętywanych informacji i wyniki uzyskiwane na egzaminach. W tej samej 58-stronicowej metaanalizie dotyczącej technik uczenia się, aktywne przypominanie sobie (nazwane w artykule „practice testing”) zostało uznane za technikę uczenia się o wysokiej skuteczności. Kolejne dwa badania (to i t o) dowodzą, że studenci stosujący aktywne przypominanie, znacznie przewyższają studentów stosujących pasywne techniki nauki, takie jak ponowne czytanie notatek.

Jak w praktyce zastosować Active Recall?

Jak zatem możemy zastosować aktywne przypominanie podczas nauki? Czy istnieją jakieś strategie, które są bardziej skuteczne? Cóż, po pierwsze, prawie wszystko, czego się uczymy, a co wymaga od nas wysiłku poznawczego i zwiększonej aktywności mózgu, by odzyskać informacje, będzie pomocne. Poniżej przedstawiam dwie metody, które osobiście uważam z najbardziej przydatne.

Notatki z zamkniętą książką

Jeśli nie możesz przełamać nawyku robienia notatek polegających na przepisywaniu treści ze źródła, to spróbuj zrobić taką notatkę po przeczytaniu akapitu, rozdziału lub fragmentu z książki. Po prostu zamknij książkę, zeszyt i zapisz to, co zapamiętałeś lub spróbuj wypisać kluczowe punkty i pojęcia. Kiedy już zapiszesz tyle, ile byłeś w stanie wydobyć z pamięci, otwórz książkę i dodaj elementy, które pominąłeś.

Do zapisywania słów kluczy i najważniejszych pojęć doskonale nadają się mapy myśli. Po prostu na szybko tworzysz prosty diagram, na który nanosisz wszystkie informacje, które zapamiętałeś w zwięzłej i prostej formie. Jest to doskonały sposób notowania zgodny z zasadami działania ludzkiej pamięci, która jest systemem interpretującym.

Co to znaczy, że ludzka pamięć jest system interpretującym?

To oznacza, że pobiera informacje, odrzuca szczegóły i organizuje pozostałość. Kiedy czytasz książkę lub oglądasz film, system pamięciowy utrwali za pierwszym razem tylko najważniejsze treści i informacje, na które ukierunkowałeś swoją uwagę. Łatwo to samemu sprawdzić. Spróbuj przypomnieć sobie co pamiętasz z książki lub filmu po tygodniu, lub miesiącu. Zapewne zauważysz, że pamięć zredukowała informacje do najbardziej podstawowych i kluczowych kwestii.

I tę cechę naszej pamięci należy wykorzystać podczas nauki. Na początku nauki należy nanieść na mapę myśli lub notatkę; kluczowe idee, pojęcia, kategorie na razie bez zagłębiania się w szczegóły, bo i tak ich za pierwszym razem nie zapamiętasz. Lepiej stworzyć na początku nauki nowego zagadnienia; podstawę, bazę, którą będziesz rozbudowywał. Można to porównać do pnia drzewa i kilku głównych gałęzi. Liście, czyli szczegóły będziesz dodawał na kolejnych etapach, teraz jest ważne, aby dostrzec i uchwycić ogólny sens.

Jest to prosta strategia, ale doskonale sprawdza się w nauce przed egzaminami czy kolokwiami, jestem pewien, że znajdziesz sposób, by wykorzystać ją także dla swoich potrzeb.

Alternatywa dla robienia notatek… Zadawanie pytań

Ta strategia przypomina tworzenie notatek „Metodą Cornella” – gdzie główny proces nauki skoncentrowany jest na tworzeniu pytań, na podstawie materiału, którego się uczymy. Daje to listę pytań, których główną ideą jest to, żeby zamiast ponownie pasywnie czytać lub podkreślać informacje, jak to często nas kusi ;), niejako zmusić nas do aktywnego zaangażowania, aby odzyskać informacje i odpowiedzieć na pytania. Dzięki temu wzmacniamy połączenia neuronalne w naszych mózgach i poprawiamy zdolność do przywoływania tych informacji podczas egzaminu, czy w późniejszym czasie, kiedy tego potrzebujemy.

Zasadniczo już samo zapisanie pytań zmusza cię do zaangażowania się w wysiłek poznawczy, bo potrzebujesz dokonać operacji umysłowej na informacjach, które chcesz zapamiętać by zamienić je w pytania.

W praktyce wygląda to tak, że bierzesz dowolne źródło wiedzy – książka, notatki, slajdy z wykładów, filmy i robisz listę zwięzłych pytań opartych na treści. Kiedy nadejdzie czas zaplanowanej powtórki, przechodzisz od razu do pytań i starasz się odpowiedzieć na jak najwięcej z nich, bez zaglądania do źródła. W przypadku błędnych odpowiedzi, wracasz do źródła, ale zamiast tylko ponownego czytania, starasz się przejść na głębszy poziom przetwarzania informacji, poprzez zadawanie sobie bardziej wnikliwych pytań.

Tutaj opisałem jak to zrobić: Chcesz się uczyć skutecznie? Przejdź na głęboki poziom przetwarzania informacji

Do tworzenia takich zestawów pytań doskonale nadaję się aplikacja Notion, w której możesz tworzyć całe zestawy pytań podzielone na przedmioty i kategorie. Oznaczanie pytań kolorami w zależności od tego, czy odpowiedź była prawidłowa (zielony) czy nieprawidłowa (czerwony) jest pomocnym sposobem śledzenia postępów.

Fiszki

Nie jestem największym fanem używania fiszek do nauki, ponieważ tak naprawdę skupiają się one na dole taksonomii Blooma, w której po prostu zapamiętujesz fakty na pamięć, a nie głębiej rozumiesz i potrafisz zastosować poznaną wiedzę w praktyce.

Są jednak niezwykle skuteczną formą aktywnego zapamiętywania i jeśli potrzebujesz nauczyć się faktów, pojęć, nowego słownictwa w dowolnym języku warto po nie sięgnąć.

Przy tworzeniu fiszek warto skorzystać z darmowej aplikacji Anki. Jest ona oparta systemie zapamiętywania zgodnym z wiedzą na temat krzywej zapominania Ebbinghaus’a, gdzie algorytm wylicza datę następnej powtórki zagadnienia, na podstawie Twoich prawidłowych lub błędnych odpowiedzi. W ten sposób możesz uczyć się szybciej, skuteczniej i na dłużej.

Wady aktywnego przypominania

Omówiłem już zalety active recall, ale warto również poznać minusy tej metody. Mogę je podsumować jednym zdaniem: aktywne przypominanie to ciężka praca. Ciągłe sprawdzanie siebie wymaga ogromnego wysiłku poznawczego w porównaniu z nauką polegającą na ponownym czytaniu czy podkreślaniu notatek. Może to być zniechęcające, szczególnie gdy masz problem z odpowiedzią na pytania dotyczące trudnego tematu. Pokusa, by po prostu przeczytać swoje notatki, może być bardzo silna. Ale postaraj się wytrwać, z czasem nabierzesz wprawy i stanie się to naturalną metodą nauki, która przyniesie Ci wiele satysfakcji i poczucie skuteczności.

ProTip

Innym naukowo potwierdzonym sposobem na to jak skuteczniej i na dłużej zapamiętywać informacje jest wykorzystanie wiedzy na temat tzw. krzywej zapominania i robienie powtórek w optymalnych odstępach czasowych.

Tutaj znajdziesz info jak to robić: Krzywa zapominania Ebbinghaus’a. Jak skuteczniej zapamiętywać?

Wnioski

Active recall jest strategią uczenia się, która polega na wielokrotnym testowaniu siebie przy użyciu pytań. Bogactwo badań naukowych dowodzi skuteczności aktywnego przypominania i znacznym zwiększaniu ilości zapamiętanych informacji w porównaniu z biernym ponownym czytaniem czy podkreślaniem notatek. Włączenie aktywnego przypominania do zestawu metod uczenia się ma potencjał, aby zmaksymalizować efektywność nauki i ułatwić zdawanie trudnych egzaminów.

Ważne! Nie zapomnij później podziękować sobie za trud i wysiłek, które włożyłeś w naukę! Dostrzegaj i celebruj wszelkie małe i duże sukcesy oraz postępy na swojej ścieżce edukacyjnej. To sprawi, że następnym razem chętniej rozpoczniesz swoją sesję uczenia się 😉

Dowiedz się więcej na temat efektywnej nauki: