Jeżeli zastanawiasz się jak się uczyć, żeby się nauczyć, to doskonale trafiłeś. Bo wiesz, skuteczne przyswajanie nowych informacji jest trochę jak gra w szachy. Wymaga posługiwania się właściwymi strategiami, które musisz stosować od początku gry, aby doprowadziły Cię do zwycięstwa, czyli w tym przypadku zrozumienia i zapamiętania nowych informacji.
Dzięki rozwojowi psychologii poznawczej dokładnie wiemy jak powinien przebiegać proces uczenia się, oraz jakie umiejętności są potrzebne, aby efektywniej i na dłużej przyswajać nowe informacje i wiedzę.
Kluczowe to:
- umiejętności ukierunkowania uwagi i utrzymania koncentracji przez dłuższy czas,
- właściwe opracowanie i reinterpretacja informacji,
- zaplanowane i aktywne powtarzanie rozłożone w czasie.
Umiejętność ukierunkowania uwagi – ponieważ z zalewu bodźców i informacji nieustannie napływających do Twojego mózgu, musisz wybrać te, które są dla Ciebie akurat teraz ważne i które chcesz zapamiętać.
Umiejętność utrzymania koncentracji przez dłuższy czas – ponieważ jak już wybierzesz co chcesz zapamiętać lub zrozumieć, to potrzebujesz utrzymać tę informację przez dłuższą chwilę w swojej pamięć roboczej, aby dokonać jej opracowania.
Opracowanie i reinterpretacja informacji – aby skutecznie i na dłużej przyswoić nowe informacje, nie wystarczy jedynie na chwilę się na nich skupić (np. ponownie przeczytać, obejrzeć). Po umieszczeniu ich w pamięci roboczej, potrzebujesz je opracować, dokonać reinterpretacji. Dzięki temu przeniesiesz je do pamięci długoterminowej i dołączysz do rozległej sieci swojego systemu pamięciowego, czyli zapamiętasz na dłużej.
Zaplanowane i aktywne powtarzanie rozłożone w czasie – to jak długo będziesz miał dostęp do tych informacji zależy od ilości powtórek odpowiednio zaplanowanych i rozłożonych w czasie. Aktywna powtórka polega na próbie przypomnienia sobie informacji bez zaglądania do źródła.
Strategia uczenia się
Za chwilę poznasz strategię uczenia się , która w skrócie nazywana jest SQ3R. Wypełnia ona wszystkie przesłanki, które zostały wymienione powyżej, dlatego warto ją poznać i stosować w praktyce.
Nie jest to oczywiście jedyna strategia uczenia się i nie będzie pasowała do każdego rodzaju materiału i wiedzy, z którym będziesz się mierzył, ale z pewnością jest jedną z najbardziej skutecznych.
Tak jak w szachach, strategię swojej gry musisz dopasować do tego, co się dzieje na szachownicy. Tak samo w nauce musisz wykazać się elastycznością i znajomością przynajmniej kilku strategii, aby osiągnąć zamierzone cele.
OK. Przyjrzyjmy się teraz bliżej na czym polega strategia SQ3R.
Co to jest SQ3R?
SQ3R to akronim od ( Survey – Przejrzyj, Question – Pytaj, Read – Czytaj, Recite – Powtarzaj, Review – Sprawdź).
Jest to strategia uczenia się, która doskonale sprawdza się podczas nauki z podręczników, skryptów czy artykułów.
Jest to sekwencja 5 kroków, którą zaproponował Francis P. Robinson, amerykański filozof edukacji w swojej książce „Effective Study” z 1946 roku i ma ona na celu zwiększenie zdolności zapamiętywania i zrozumienia czytanego tekstu.
Strategia, mimo że ma już swoje lata, nadal jest polecana przez współczesnych psychologów poznawczych, jako skuteczna metoda nauki. Czego możesz sam doświadczyć, jeżeli tylko zastosujesz się do jej wskazówek.
Jej celem jest zaangażowanie Cię do aktywnego opracowania informacji (myślowej obróbki – elaboracji ) oraz weryfikacji tego czy i w jakim zakresie udało Ci się je przyswoić i zrozumieć.
Ponieważ strategia nauki SQ3R powstała ponad 70 lat temu, a od tego czasu psychologia poznawcza poszerzyła swoją wiedzę na temat efektywnego uczenia się, zaktualizowałem niektóre jej elementy. Jeżeli tylko poświęcisz trochę czasu, aby wypróbować w praktyce tę strategię, to z pewnością dostrzeżesz jej skuteczność i zaczniesz stosować podczas nauki.
Strategia SQ3R składa się z pięciu kroków
Krok 1: Przejrzyj tekst (Survey)
Po co przeglądać?
- Celem jest uchwycenie ogólnego sensu i struktury tekstu.
- Określenie, co jest ważne a co można pominąć.
- Przygotowanie do czytania.
Jak przeglądać?
- Przejrzyj książkę, rozdział, tekst lub skrypt i przyjrzyj się nagłówkom. Zwróć uwagę na wytłuszczony tekst, kluczowe pojęcia, zdjęcia, diagramy.
- Przeczytaj streszczenie na końcu rozdziału lub książki.
- Spróbuj przewidzieć, co autor będzie chciał przekazać.
Na tym etapie możesz zadecydować czy warto zapoznawać się z tekstem bardziej wnikliwie. Którym fragmentom trzeba poświęcić więcej uwagi, a które można pominąć.
Zapisz swoje przemyślenia, uwagi, a następnie przejrzyj je, aby uzyskać ogólny obraz tekstu.
Jeżeli przeglądasz rozdział z podręcznika, to poświęć na ten etap od 5 do 10 min.
Krok 2: Pytaj (Question)
Po co zadawać pytania?
- Pomoże Ci to lepiej skupić się podczas czytania.
- Wyznaczysz sobie konkretny cel (szukanie odpowiedzi) i wzbudzisz w sobie zainteresowanie.
- Ułatwisz swojemu systemowi pamięciowemu przyswojenie nowych informacji.
Jak zadawać pytania?
- Na początek zadaj sobie pytanie „Co już wiem na ten temat?”. Uczenie się polega na dołączaniu nowych elementów informacji do tych, które już posiadasz. Uświadamiając sobie co już wiesz na dany temat, ułatwisz swojemu systemowi pamięciowemu przyswojenie nowych.
- Następnie ponownie przeglądnij tekst, tym razem nieco dokładniej i zadawaj sobie pytania, na które odpowiedź można znaleźć w tekście, np.:
- Co jest najważniejsze?
- Co nowego dla mnie jest w tym tekście?
- Czego dokładnie chcę się dowiedzieć?
- Jak ważna jest ta informacja dla mnie?
- Dlaczego na dane zagadnienie autor poświęcił tak dużo miejsca, a na inne tak mało?
- Pomocne są również pytania:
- Co?
- Kto?
- Kiedy?
- Gdzie?
- Komu?
- Dlaczego?
- Jak?
- Który?
- Warto zwrócić uwagę, czy autor sam stawia jakieś pytania, np. na końcu rozdziału, i je przeczytać.
- Zamień nagłówki akapitów na pytania (np. „Podstawowe pojęcia dotyczące czytania” na „Jakie są podstawowe pojęcia dotyczące czytania?”).
Zapisz sobie wszystkie te pytania!
Dzięki temu kiedy przejdziesz w kolejnym kroku do czytania teksu, będziesz czytał go z konkretnie wyznaczonym celem, większą uwagą i skupieniem oraz będziesz wyszukiwał odpowiedzi na konkretne pytania.
Krok 3: Czytaj – szukaj odpowiedzi (Read)
Cel czytania?
- Wyszukanie odpowiedzi na wcześniej zadane pytania.
- Przyswojenie informacji.
- Głębokie zrozumienie tekstu i refleksja nad nim.
Jak czytać?
- Czytaj aktywnie i krytycznie, nie ograniczaj się do rozumienia słów czy zdań.
- Czytaj uważnie, aby znaleźć odpowiedzi na zadane wcześniej pytania.
- Zapisuj notatki własnymi słowami pod każdym pytaniem.
- Jeżeli nie rozumiesz jakiegoś pojęcia, to postaraj się w nie zagłębić, aż do momentu kiedy będziesz mógł wytłumaczyć je za pomocą własnych słów. Jeżeli tego nie możesz zrobić, to bardzo prawdopodobne, że go nie zrozumiałeś wystraczająco.
Krok 4: Przypomnij Sobie (Recall)
(w oryginalnej wersji Powtarzaj – Recite)
Po co przypominać sobie?
- Pomaga na dłużej zachować informacje po ich przeczytaniu.
- Sprawdza Twój poziom zrozumienia.
- To sposób na interakcję z tekstem i lepszą koncentrację.
Jak wydobywać z pamięci i przypominać sobie?
Wróć do pytań, które wypisałeś w kroku 2, następnie bez zaglądania do książki lub notatek, postaraj się na nie odpowiedzieć.
Próbna rekonstrukcja to jedna z najlepszych metod uczenia się. Dzięki temu uświadomisz sobie ile materiału udało Ci się przyswoić i zrozumieć.
Jest to również przygotowanie do momentu, kiedy będziesz musiał wydobyć potrzebne informacje z pamięci, na przykład podczas odpowiedzi ustnej, egzaminu itp.
Dobrym sposobem na szybką powtórkę jest zapisanie pytań na Fiszkach lub użycie aplikacji takiej jak np. Anki
Krok 5: Powtarzaj (Repetition)
(w oryginalnej wersji Sprawdź – Review)
Cel robienia powtórek?
- Utrwalenie wiedzy na dłużej.
- Sprawdzenie ile udało się zapamiętać.
- Uzupełnienie luk w wiedzy.
Jak robić powtórki?
- Pierwsza – zaraz po zakończeniu sesji nauki.
- Druga – po krótkiej przerwie.
- Trzecia – pod koniec dnia.
- Czwarta – następnego dnia rano.
- Piąta – po tygodniu.
- Kolejne co kilka tygodni.
- Powtórka na dzień przed egzaminem.
Jeżeli zależy Ci, aby utrwalić wiedzę na dłużej to potrzebujesz zastosować technikę powtórek rozłożonych w czasie ang. Spaced Repetition
Więcej na temat jak optymalnie zaplanować powtórki przeczytasz tutaj.
Podsumowanie – Jak się uczyć żeby się nauczyć
Jeśli tylko wykorzystasz strategię 2PC2P w praktyce, to z pewnością zauważysz jej efektywność. Uczenie się da Ci satysfakcję, którą będziesz czerpał z poczucia skuteczności oraz wyników jakie uzyskasz na klasówkach, egzaminach czy w pracy.
Dzięki poczuciu skuteczności zyskasz doskonałą dźwignię motywacyjną, która sprawi, że chętnie będziesz powracał do tego przyjemnego doświadczenia. Z kolei brak poczucia skuteczności i zadowalających efektów, może sprawić, że uczenie się może być bardzo frustrującym zajęciem, którego raczej będziesz starał się unikać.
Opanowując umiejętności skutecznej nauki, zyskasz nie tylko lepsze zrozumienie otaczającego Cię świata i samego siebie, ale także lepsze możliwości odnalezienia się na współczesnym rynku pracy.
Tak się składa, że żyjemy w czasach, które wymagają od nas praktycznie nieustannej nauki i poszerzania swoich kompetencji. Im lepiej opanujesz umiejętność efektywnej nauki, tym lepiej odnajdziesz się we współczesnym świecie oraz łatwiej osiągniesz swoje cele. Czego Tobie i sobie życzę ?
Czas na utrwalenie poznanych koncepcji
Czy zdobyłeś/aś jakieś nowe cenne informacje, czytając ten wpis? Czy chciałbyś/łabyś, przyswoić je na dłużej i móc z nich korzystać na co dzień?
Jeśli tak, to może chcesz pobrać e-booka i mapę myśli stworzone na podstawie tego artykułu?
- E-book „Jak się uczyć żeby się nauczyć SQ3R” prezentuje skuteczną technikę nauki, która przekształca proces zdobywania wiedzy w skuteczne i efektywne doświadczenie.
- Wyjaśnia pięć kroków metody SQ3R: Przejrzyj, Pytaj, Czytaj, Powtarzaj, Sprawdź, dostarczając praktycznych wskazówek do ich zastosowania.
- Dołączona mapa myśli jest wizualnym podsumowaniem metody, co ułatwia zrozumienie i stosowanie prezentowanych technik. Jest to idealny zasób dla studentów, uczniów i profesjonalistów pragnących ulepszyć swoje metody nauki.
Dokonując zakupu przyczynisz się również do rozwoju bloga i powstawania kolejnych map myśli związanych z budową i funkcjami mózgu.
Dowiedz się więcej na temat efektywnej nauki:
- Chcesz się uczyć skutecznie? Przejdź na głęboki poziom przetwarzania informacji
- Jak się uczyć żeby się nauczyć
- Jaki program do tworzenia map myśli?
- Co to jest mapa myśli? Definicja
- Jak się uczyć? – 9 najważniejszych zasad skutecznej nauki
- Powtarzanie – jak zapamiętać więcej z tego, czego się uczymy
- Skuteczna poprawa pamięci
- Kategoryzowanie i porcjowanie informacji ułatwia naukę
- Koncentracja uwagi klucz do efektywnej nauki
- Jak poprawić koncentrację? 9 ćwiczeń, które wzmocnią Twoją koncentrację i pamięć
- Jak opanować szybkie czytanie
- Mapy myśli – korzyści z używania i zastosowanie w życiu i nauce
- Mapy myśli jako narzędzie efektywnej nauki
- Jak skutecznie uczyć się w domu? – 9 sprawdzonych wskazówek
Bibliografia:
- Trening pamięci. Projektowanie, realizacja, techniki i ćwiczenia. Bąbel, P., Baran, A. (2011) Wydawnictwo: Difin
- Jak się uczyć? Ewa Czerniawska, Maria Ledzińska, wydawnictwo: Park
- Uczymy jak się uczyć. Robert Fisher, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne
- Twój mózg w działaniu. David Rock, Wydawnictwo Rebis
- Jak się uczyć. Ron Fry, Wydawnictwo Rebis
- Psychologia nauczania – Ujęcie poznawcze. Maria Ledzińska, Ewa Czerniawska, Wydawnictwo naukowe PWN
- Psychologia pamięci. Badania, teorie, zastosowania. Maria Jagodzińska, wydawnictwo Sensus
Cześć Bartek,
dzięki za dzielenie się wiedzą na temat skutecznych sposobów nauki na swoim blogu. Myślę, że takie informacje pomogą wielu osobom w osiągnięciu ich marzeń. Mi osobiście umiejętność skuteczniej nauki sprawiłaby wielką radość i ułatwiła realizację moich planów.
Chciałbym poprosić Cię o wyjaśnienie strategii „ćwiczenie w przypominaniu sobie”, ponieważ nie do końca ją rozumiem.
Poniżej zamieszczam własny opis tej strategi i proszę o komentarz czy to właśnie o to chodzi.
Cwiczenie w przypomnianiu informacji – polega na przypominaniu sobie informacji na różne sposoby. Np. przypomnieć sobie czego się nauczyłem.
Korzyści: utrwala wiedzę – lepiej uczę się materiału – pamiętam na dużej i łatwiej jest mi go przypomnieć, jeśli go w ten sposób powtórzę. Sprawdzenie wiedzy – sprawdzam to czego się nauczyłem i dzięki temu wiem co wiem, a czego nie wiem i łatwiej mi jest dokonać wyboru czego potrzebuję się douczyć by opanować materiał.
Proszę o wyjaśnienie jeszcze jednej kwestii na temat ćwiczenia w przypominaniu:
Problem jest w tym, że myśląc o tej strategii jako o formie sprawdzenia wiedzy odczuwam psychiczny dyskomfort i przeszkadza mi to podczas nauki za jej pomocą. Wolałbym nie musieć sprawdzać swojej wiedzy podczas przypominania sobie informacji ( w ramach powtórki).
Czy sprawdzenie wiedzy następuje w sposób celowy, czy dzieje się to przypadkowo/ przy okazji? Czy faktycznie sprawdzamy swoja wiedze podczas przypominania sobie informacji? Czy na tą strategię można patrzeć w inny sposób?
Zależy mi na tym by móc w komfortowy sposób korzystać z tej strategii, a myśląc o niej jako o strategi w której świadomie sprawdzam swoją wiedzę odczuwam dyskomfort.
Pozdrawiam,
Grzegorz
Cześć Grzegorz,
bardzo ciekawe pytanie.
Jeżeli odczuwasz psychiczny dyskomfort na samą myśl o powtarzaniu i sprawdzaniu swojej wiedzy to jest to jak najbardziej naturalne.
Dla naszych mózgów czynności takie jak ukierunkowanie uwagi a w szczególności utrzymanie jej przez dłuższy czas na jednej rzeczy (koncentracja) nie są czymś naturalnym i pochłaniają ogromne ilości zasobów energetycznych.
Do tego musisz wydobyć informacje wcześniej zakodowane w różnych obszarach mózgu i wprowadzić je do pamięci roboczej, aby stać się ich ponownie świadomym przez chwilę.
Zarówno uwaga, koncentracja i pamięć robocza są głównie związane z działaniem kory przedczołowej, która jest naszym najnowszym 'nabytkiem’ ewolucyjnym, mało wydajnym i zasobożernym.
Z perspektywy ewolucyjnej nasze mózgi nadal biegają po sawannach i walczą o przeżycie, starając się oszczędzać jak najwięcej zasobów energetycznych organizmów, które mogą być potrzebne do przetrwania.
Dlatego jest bardzo prawdopodobne, że Twój mózg wywołuje psychiczny dyskomfort, aby zniechęcić Cię do wykonywania powtórek i testowania.
Co możesz z tym zrobić?
Po pierwsze.
Nie walcz z tym. To fantastyczne, że jesteś tego świadomy. Kiedy będziesz odczuwał dyskomfort, pozwól mu być i rób swoje.
Twój dyskomfort jest prawdopodobnie tzw.’zwodniczym komunikatem Twojego mózgu’ jeżeli chcesz więcej dowiedzieć się na temat tego zagadnienia, to polecam książkę 'Zapanuj nad swoim mózgiem’ darmowy fragment znajdziesz tutaj
Po drugie.
Na etapie uczenia się (kodowania informacji) staraj się ułatwić swojemu systemowi pamięciowemu właściwe zorganizowanie informacji np. tworząc proste i szybkie mapy myśli, dzieląc informacje na małe porcje, kategoryzując informacje, więcej na ten temat przeczytasz tutaj
Jeżeli chodzi o pytanie „Czy sprawdzenie wiedzy następuje w sposób celowy, czy dzieje się to przypadkowo/ przy okazji?”
Sprawdzanie wiedzy powinno się odbywać w sposób celowy i w odpowiednich odstępach czasu. Więcej na ten temat przeczytasz tutaj
Sposób sprawdzania wiedzy powinien być podobny do tego w jaki ta wiedza będzie później od Ciebie 'egzekwowana’;) tzn. jeżeli będzie to test to przeprowadzaj testy, jeżeli ma mieć formę ustną, to o ile jest to możliwe znajdź osobę, która Cię przepyta, jeżeli jest to niemożliwe, to tłumacz sobie samemu.
Powracając do tematu dyskomfortu, to tak jak mówi Dr Anna Ziółkowska w tym wykładzie, kiedy czujesz, że podczas nauki jest 'trudno’ to właśnie zachodzi proces uczenia się:) nie ma drogi na skróty, uczenie się nie jest czymś łatwym i przyjemnym. Nauka wymaga samodyscypliny, cierpliwości i bycia konsekwentnym. Stosująć odpowiednie techniki i strategie można sobie ten proces zdecydowanie uprościć.
Pozdrawiam,
Bartek
Dziękuję serdecznie za odpowiedź. Przepraszam, że tak długo zwlekałem ze swoją odpowiedzią, ale nie otrzymałem żadnego automatycznego powiadomienia na skrzynkę mailową i przez co dopiero przypadkiem ostatnio zauważyłem odpowiedź.
Rozumiem, że powinienem powtarzać materiał poprzez sprawdzanie swojej wiedzy na dany temat ( czyli tego co wiem na dany temat) poprzez różne formy przypominania sobie wiedzy – np. rozwiązywanie próbnych testów, próba przypomnienia sobie co wiemy na dany temat itp. .
Chciałbym jeszcze zadać dwa pytania na ten temat, o których pomyślałem podczas powtórek za pomocą metody sprawdzania swojej wiedzy. Spróbowałem powtarzać materiał, przypominając go sobie i gdy to robiłem, to pojawiły się u mnie pewne pytania. Mogą się one wydawać głupie lub oczywiste, ale gdy powtarzam w ten sposób to chodzą mi one po głowie i chciałbym poznać na nie odpowiedź.
Zastanawia mnie to czy zawsze gdy przypominamy sobie materiał, to czy wtedy w ten sposób sprawdzamy co wiemy (nawet wtedy gdy nie nazywamy metody jako sprawdzanie swojej wiedzy, a inaczej np. „powtórka z pamięci” i nie mamy nigdzie zalecone, by sprawdzić swoją wiedzę)? Od czego zależy to czy sprawdzamy swoją wiedzę na dany temat, a kiedy tego nie robimy i jednocześnie przypominamy sobie materiał? Czy tutaj chodzi o to, że przypominając sobie materiał, możemy zobaczyć co już wiemy, czyli sprawdzamy to co wiemy?
Czy ta metoda do powtórek dotyczy również umiejętności, takich jak np. rozwiązywanie zadań?
Czy można by ją nazwać w inny sposób niż sprawdzanie swojej wiedzy i czy wtedy ta metoda dalej będzie skuteczna? Np. jako ćwiczenia w przywoływaniu wiedzy czy powtórka z pamięci (dlatego, że taka inna nazwa byłaby dla mnie ciekawsza i atrakcyjniejsza)? I założyć je polega ona na przypominaniu sobie tego czego się nauczyliśmy. I wtedy, gdy ją stosujemy i przypominamy sobie materiał, to prawdopodobnie w ten sposób sprawdzamy to co wiemy na dany temat.
Chciałbym w logiczny sposób wytłumaczyć sobie kiedy sprawdzanie swojej wiedzy ma miejsce, ponieważ na pewno nie jest tak, że zawsze gdy sobie coś przypominamy, w ten sposób sprawdzamy sami siebie, bo wtedy cały czas byśmy się sprawdzali, a nikt tak przecież nie robi. I taka myśl budzi u mnie pewien dyskomfort, bo chciałbym mieć większą kontrolę nad tym kiedy sprawdzam wiedzę, a kiedy nie, i umieć wyraźnie powiedzieć kiedy to robię, a kiedy nie.
Mam nadzieję, że znajdzie Pan czas na odpowiedź na moje pytanie.
Pozdrawiam,
Grzegorz