Co to jest mapa myśli? Definicja

Czy zastanawialiście się kiedyś nad tym, jak ułatwić sobie proces nauki, lepiej analizować i przyswajać informacje, a jednocześnie pobudzać swoją kreatywność? Odpowiedzią na to pytanie może być mapa myśli – graficzny sposób reprezentowania pomysłów i koncepcji, który pozwala na strukturyzację informacji w sposób przypominający działanie naszego mózgu. W tym wpisie przyjrzymy się bliżej mapom myśli, narzędziu myślenia wizualnego, które pomaga nie tylko lepiej rozumieć i przyswajać wiedzę, ale także w wygenerowaniu nowych pomysłów.

Mapy myśli są wyjątkowe, ponieważ łączą w sobie zarówno analityczne, jak i wizualne aspekty myślenia, angażując mózg w sposób znacznie bogatszy niż tradycyjne metody robienia notatek. Dzięki prostocie i elastyczności map myśli, można je z powodzeniem wykorzystać w różnych dziedzinach życia – od nauki, przez pracę zawodową, aż po planowanie osobiste.

W tym wpisie omówię podstawy tworzenia map myśli, ich korzyści oraz zastosowania, a także zaprezentuję inspirujące przykłady tego, jak w praktyce można wykorzystać tę technikę.

Zapraszam do odkrywania fascynującego świata map myśli!

CO TO JEST MAPA MYŚLI?

Mapa Myśli to narzędzie służące do przedstawiania informacji, wiedzy, pojęć w formie graficznej, którego celem jest ułatwienie ich zrozumienia i zapamiętania. Jest to sposób na uporządkowanie informacji, który wykorzystuje naturalne funkcjonowanie naszego mózgu, ułatwiając procesy analizowania, przyswajania, syntezowania i zapamiętywania danych. Mapa myśli jest również pomocna w generowaniu nowych pomysłów oraz ułatwia zrozumienie związków między różnymi elementami.

Mapa myśli (ang. mind map) to nielinearny i przestrzenny zapis informacji zorganizowany wokół centralnego tematu, idei lub słowa kluczowego.

Notatka o strukturze promienistej, która odwzorowuje ciąg skojarzeń wychodzących od centralnego słowa kluczowego.

Strategia przetwarzania, zapamiętywania, przechowywania, przypominania i organizacji informacji.

Diagram o strukturze hierarchicznej, który służy do wizualnego organizowania i przedstawiania informacji, myśli lub pomysłów.

Połączenie słów związanych z logiką i intelektem oraz liczb, które nadają kolejność i hierarchię informacjom.

Poniżej przykład mapy myśli, którą stworzyłem na podstawie fragmentu wykładu Dr Anny Ziółkowskiej ’10 Przykazań skutecznego uczenia się’. Więcej przykładów map myśli z tego wykładu znajdziesz tutaj.

CEL TWORZENIA MAPY MYŚLI

Celem tworzenia map myśli jest ułatwienie procesu myślenia, uczenia się i organizowania informacji poprzez przedstawienie ich w sposób wizualny i zgodny z naturalnym funkcjonowaniem naszego mózgu. Mapy myśli służą do:

Tworzenia nielinearnych notatek, w których tzw. słowa klucze (najistotniejsze informacje) przedstawione są za pomocą powiązanych ze sobą linii lub strzałek, które wyodrębniamy z tekstu lub wykładu w celu dostrzeżenia powiązań, zależności pomiędzy elementami informacji.

Ułatwiania zrozumienia i przyswajania informacji, poprzez przedstawienie informacji w formie graficznej, mapy myśli pozwalają na łatwiejsze zrozumienie złożonych koncepcji i tematów, a także na lepsze(głębsze) przyswojenie wiedzy.

Organizowania informacji i myśli, struktura map myśli pozwala na uporządkowanie informacji w sposób łatwy do przeglądania i zrozumienia, ułatwiając zarządzanie wiedzą.

Przetworzenie informacji, które będzie wymagało zrozumienia treści, dokonania ich przeformułowania (przemyślenia), wyrażenia własnymi słowami i nadania nowym treściom wysokiego poziomu organizacji.

Szybkie i zwięzłe uchwycenie najistotniejszych elementów informacji, które chcemy przetworzyć, zrozumieć oraz zapamiętać na dłużej.

Eksploracja wybranego zagadnienia, które zostaje rozwinięte i doprecyzowany w kolejnych słowach kluczach, wątkach, skojarzeniach i podtematach

Odzwierciedlenie funkcjonowania ludzkiego systemu pamięciowego, który działa poprzez asocjacje i powiązania.

Świadome łączenie ze sobą nowych elementów informacji z tą, którą już posiadamy i rozbudowa sieci wzajemnie powiązanych pojęć w umyśle.

Stymulowania kreatywności i generowania nowych pomysłów, mapy myśli angażują zarówno analityczne, jak i artystyczne aspekty umysłu, co prowadzi do twórczego myślenia i generowania nowych pomysłów.

Analizowanie problemów i podejmowanie decyzji, dzięki wizualnemu przedstawieniu danych, mapy myśli pozwalają na identyfikację związków między różnymi elementami, co ułatwia analizowanie problemów i podejmowanie świadomych decyzji.

Ułatwiania komunikacji i współpracy, mapy myśli są doskonałym narzędziem do prezentowania pomysłów i informacji innym osobom, co ułatwia współpracę i komunikację w grupie.

ZASTOSOWANIE MAP MYŚLI:

Nauka i edukacja – mapy myśli ułatwiają przyswajanie i organizowanie wiedzy, pomagają w przygotowaniu do egzaminów, a także ułatwiają planowanie procesu nauki.

Planowanie projektów – dzięki wizualnemu przedstawieniu celów, zadań i zasobów, mapy myśli są doskonałym narzędziem do planowania i monitorowania postępów w projektach.

Rozwiązywanie problemów i podejmowanie decyzji – mapy myśli pomagają analizować problemy, identyfikować przyczyny i skutki oraz podejmować świadome decyzje.

Organizacja pracy – mapy myśli ułatwiają zarządzanie czasem, priorytetyzację zadań oraz kontrolowanie postępów w codziennej pracy.

Brainstorming i generowanie pomysłów – mapy myśli wspierają proces twórczego myślenia, ułatwiając generowanie i organizowanie nowych pomysłów.

Prezentacje i szkolenia – mapy myśli mogą służyć jako wizualne wsparcie podczas prezentacji, ułatwiając przekazanie informacji i zrozumienie przez odbiorców.

Notatki z książek, artykułów czy wykładów – mapy myśli pomagają w efektywnym tworzeniu notatek, które są łatwiejsze do przeglądania i zapamiętania.

Personalizacja rozwoju – mapy myśli mogą być używane do planowania celów, wyznaczania priorytetów, śledzenia postępów i analizowania wyników w kontekście osobistego rozwoju.

Współpraca i komunikacja w zespole – mapy myśli ułatwiają współpracę, pomagają w utrzymaniu jasności celów i zadań, a także ułatwiają komunikację między członkami zespołu.

Zastosowanie mapy myśli w nauce

Ostatnie 10 lat dostarczyło nam niesamowitego wglądu w ludzki umysł i nasze ograniczone zdolności do przetwarzania, zapamiętywania i przechowywania dużych ilości informacji.

Badania te pokazały, że nasza zdolność do efektywnej nauki jest bardzo mocno związana z umiejętnością koncentracji, aktywnego przetwarzania informacji, tworzenia powiązań pomiędzy tym co już wiemy a nową wiedzą, kategoryzowania i porcjowania informacji, czy tworzenia asocjacji pomiędzy elementami informacji.

Tworząc mapę myśli właściwie wykorzystujemy wszystkie te elementy.

Notowanie jako strategia organizowania informacji, jak podkreśla psychologia poznawcza, stanowi najcenniejszą pomoc w uczeniu się. Aby sporządzić mapę myśli, trzeba nie tylko zrozumieć treści, ale także skorzystać z wcześniejszej wiedzy dla nadawania nowym treściom wysokiego poziomu organizacji.

Sporządzanie notatek jest często stosowane przez uczących się na wszystkich etapach nauki. Może mieć ono postać trzech rodzajów strategii poznawczych:

Powtarzania (active recall),
aktywnego opracowywania (elaboracji),
organizowania.

Notowanie jako strategia powtarzania polega na sporządzaniu dosłownych, często bardzo obszernych notatek. Mają one najmniejszą skuteczność, gdyż nie prowokują do głębszego przetwarzania informacji. Taki sposób notowania może mieć jedynie wartość kiedy uczysz się zupełnie nowych treści lub rozpoczynasz dopiero poznawanie danej dziedziny.

Notowanie jako strategia elaboracji polega na sporządzaniu notatek własnymi słowami, uzupełnianie tekstu elementami graficznymi, uwypuklającymi ważne informacje. Takie notatki są bardziej skuteczne jako strategia poznawcza, gdyż wymagają zrozumienia treści, dokonania ich przeformułowania, a przy sprawdzaniu wiedzy pozwalają na szybkie zorientowanie się, co zostało już zapamiętane, a co wymaga jeszcze utrwalenia.

Notowanie jako strategia organizowania stanowi najcenniejszą pomoc w uczeniu się. Może mieć postać map myśli (pojęciowych), notatek w postaci diagramów, drzewek hierarchicznych. Aby je sporządzić, trzeba nie tylko zrozumieć treści, ale także skorzystać z wcześniejszej wiedzy dla nadania nowym treściom wysokiego poziomu organizacji. (prof. M. Ledzińska, prof. E. Czerniawska 2011)

Czy wystarczy sporządzić notatki, aby się nauczyć? Raczej nie, notatki stanowią pomoc w nabywaniu i utrwalaniu wiedzy oraz sprawdzaniu poziomu opanowania treści, ale nie zastępują uczenia się.

Pozwalają na łatwiejsze przypominanie sobie materiału przed sprawdzianami czy egzaminami. Im są lepiej opracowane, bardziej czytelne, krótkie, wyrazistsze, tym lepiej będą służyły w tej funkcji.

Dzieje się tak ponieważ, mapa myśli pomaga lepiej analizować, rozumieć, syntetyzować wiedzę poprzez nadanie informacjom struktury, w której łatwo można zauważyć zależności i relacje pomiędzy poszczególnymi elementami informacji.

Dlatego Mapy myśli są doskonałym wsparciem podczas:

Nauki z książek, notatek, wykładów.
Próby zrozumienia złożonych zagadnień, teorii.
Podczas myślenia krytycznego, kreatywnego.
Przygotowania do prezentacji, egzaminów, wypracowań.
Notowania pomysłów, informacji, spostrzeżeń.
W czasie przeprowadzania tzw.brainstorming (burzy mózgu) indywidualnego, grupowego.

Sprawdź zestaw E-booków i Map Myśli – „Efektywna Nauka”

KORZYŚCI WYNIKAJĄCE Z TWORZENIA MAP MYŚLI

Korzyści wynikające z używania Map Myśli są naprawdę niesamowite. Pomagają nam myśleć efektywniej, zwiększają kreatywność i poziom produktywności. Przyjrzyjmy się teraz bliżej w jaki sposób możemy efektywnie wykorzystać mapy myśli w naszym życiu.

Dostarczają globalnej perspektywy dla pomysłów i informacji

Jednym z powodów, dla których poszczególne elementy informacji są czasem trudne do zrozumienia, jest brak możliwości ujrzenia ich z większej (szerszej ) perspektywy.

To tak jak w przypadku układania puzzli z dużą ilością małych elementów. Jeżeli zaczniemy ich układanie bez wcześniejszego spojrzenia na obraz całość, to złożenie tych małych elementów w całość będzie niezwykle trudne.

Tak samo jest w przypadku złożonych informacji, które staramy się przyswoić. Podczas uczenia się bardzo łatwo jest zagubić się w detalach i stracić z oczu obraz całości. Jeśli będziesz w stanie dostrzec informacje z globalnej perspektywy dużo łatwiej przyjdzie Ci poskładanie tych małych elementów w sensowną całość.

Weźmy ten wpis jako przykład. Nawet jeśli zapoznasz się z większością informacji w nim zawartych to możesz mieć problem z dostrzeżeniem niektórych połączeń, które pozwoliłby Ci w pełni rozumieć sens tego zagadnienia po jednokrotnym przeczytaniu. Z drugiej strony, spędzenie kilku chwil na zwykłe przejrzenie mapy myśli dostarczy Ci szerokiej perspektywy i całościowego wglądu w omawiane tutaj kwestie.

Poprawa zdolności rozwiązywania problemów

Im lepiej jesteś w stanie uporządkować swoje myśli i problemy dzięki mapowaniu myśli tym bardziej prawdopodobne, że odnajdziesz więcej powiązań pomiędzy pozornie niepasującymi do siebie fragmentami informacji. Może okazać się to bardzo pomocne w odnalezieniu odpowiedzi na pytania, których istnienia wcześniej nie byłeś świadomy.

Doskonalenie kreatywnego i krytycznego myślenia

Nasza umiejętność krytycznego i kreatywnego myślenia opiera się na umiejętności efektywnego łączenia pozornie niezwiązanych ze sobą elementów informacji w całość.

Mapy myśli są jednym z najlepszych dostępnych narzędzi, które może usprawnić i pobudzić rozwój tego typu myślenia.

Polepszenie koncentracji

Czytanie lub przyswajanie informacji w sposób linearny bardzo obciąża Twój mózg. W rzeczywistości, czytanie w ten sposób przez dłuższy czas może prowadzić do wyczerpania umysłowych zasobów. Może to prowadzić do zmęczenia i obniżenia koncentracji.

Często kiedy czytasz fragmenty jednakowo zapisanych informacji zapominasz wszystko to co właśnie przeczytałeś, ponieważ nie pobudza to aktywnie Twojego umysłu. Tworzenie natomiast Map myśli, dostarcza Twojemu mózgowi angażującej aktywności, łącząc informacje z kolorami, obrazami, symbolami i słowami kluczami, które współpracują razem, aby pobudzić Twój umysł i poprawić koncentrację.

Jak stworzyć mapę myśli?

Rysowanie mapy myśli jest tak proste jak 1-2-3:

Zacznij od środka pustej strony, pisząc lub rysując pomysł, który zamierzasz rozwijać. Sugeruję, aby użyć strony w orientacji poziomej (landscape).
Opracuj powiązane podtematy wokół tego głównego tematu, łącząc każdy z nich z centrum za pomocą linii.
Powtórz ten sam proces dla podtematów, generując kolejne podtematy na niższych poziomach, według własnego uznania, łącząc każdy z nich z odpowiednim podtematem.

Więcej na temat tworzenia map myśli przeczytasz tutaj.

Końcowe przemyślenia

Mapowanie myśli to moja pasja i jedna z głównych motywacji stojących za tym blogiem. Planuję zgłębić ten temat w znacznie większym stopniu – publikując mapy myśli, udzielając wskazówek, opowiadając o mapowaniu myśli na komputerze i o wiele więcej. Po prostu pamiętaj, aby regularnie odwiedzać mój blog (lub jeszcze lepiej, zasubskrybować).

W międzyczasie, daj szansę mapom myśli – wypróbuj je. Postępuj zgodnie z tymi praktycznymi wskazówkami i zobacz efekty samodzielnie. Nie martw się zbytnio o robienie tego „właściwym” sposobem – po prostu spraw, aby było to zabawne.

Czas na utrwalenie poznanych koncepcji