Ludzki mózg jest biegły w rozpoznawaniu podobnych przedmiotów i dzieleniu ich na kategorie a nasza pamięć naturalnie kategoryzuje informacje w pokrewne grupy. Ale ilość elementów informacji, które możemy wprowadzić do pamięci roboczej ma swoje ograniczenia.
Poznanie tych procesów i świadoma praktyka podczas nauki możne znacznie ułatwić i przyspieszyć przyswajanie wiedzy oraz wspomóc pamieć.
Na czym polega kategoryzowanie?
Kategoryzowanie polega na organizowaniu informacji w określony grupy. Porządkujemy/rozdzielamy elementy na podstawie cech wspólnych i różnicujących. Tymi elementami mogą być zarówno przedmioty, zjawiska, zdarzenia, pojęcia, informacje lub osoby.
Jak przebiega kategoryzowanie?
Kategoryzacja składa się z dwóch etapów:
- W pierwszym z nich dochodzi do wyodrębnienia np. przedmiotu lub zjawiska z jego otoczenia i dostrzeżenia jego cech.
- W drugim następuje grupowanie przedmiotów lub zjawisk, które polega na porównywaniu, odkrywaniu podobieństw i różnic oraz podkreślanie jednych z nich a ignorowanie innych.
Korzyści płynące z kategoryzowania
Kategoryzowanie pomaga nam lepiej zapamiętywać nowe informacje i wiedzę, poprzez głębszą analizę i systematyzowanie wiedzy a nazwy kategorii stanowią cenną wskazówką przy przypominaniu.
Pozwala dostrzegać cechy wspólne i różnicujące poszczególnych elementów oraz dokładniej je analizować.
Porządkuje elementy informacji nadając im strukturę i hierarchię.
Przyswajając nowe informacje nasz mózg i system pamięciowy będą starały się nadać im zorganizowaną strukturę i podzielić ja na poszczególne kategorie. Jeżeli na etapie zapamiętywania, świadomie pogrupujemy informacje na kategorie, to wspomożemy nasz system pamięciowy, co sprawi, że łatwiej będzie nam je wydobyć później z pamięci długoterminowej.
Badania nad kategoryzowaniem informacji przez mózg
Dzięki naukowcom z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley mamy pierwszą mapę nie tylko tego, gdzie mózg umieszcza informacje, ale także w jaki sposób nasza substancja szara je organizuje.
W badaniu, prowadzonym przez Alexandra Hutha, pięciu uczestników oglądało przez dwie godziny zwiastuny filmowe, które zawierały ponad 1700 kategorii działań i obiektów. W tym czasie ich aktywność mózgu rejestrowano za pomocą funkcjonalnego rezonansu magnetycznego (fMRI), mierzącego przepływ krwi w różnych miejscach w mózgu. Następnie zbudowano model pokazujący, w jaki sposób wszystkie te działania i obiekty mieszczą się w około 30 000 lokalizacji w korze mózgowej. W kolejnym kroku naukowcy przełożyli ten model na formę wizualną. Udało im się zwizualizować 1700 kategorii i ich wzajemnych powiązań, tworząc 'mapę semantyczną’, która znajduje się poniżej.
żródło: https://news.berkeley.edu/2012/12/19/semanticspace/
Jeżeli interesuje cię to zagadnienie, to więcej info znajdziesz tutaj. Film w którym Alexander Huth omawia to badanie i wyniki znajdziesz tutaj.
Jak korzystać z kategoryzowania, aby pamiętać więcej?
Wyobraź sobie, że musisz zapamiętać długą listę zwierząt: krokodyl, struś, koń, bocian, jaszczurka, słoń, żmija, zebra, żółw, pelikan, wróbel, hipopotam.
Powtarzając w koło te nazwy, pewnie w końcu uda ci się je zapamiętać, ale zdecydowanie łatwiej będzie, gdy wcześniej je uporządkujesz.
Jeśli dobrze przyjrzysz się tej liście to dostrzeżesz, że są to przedstawiciele trzech kategorii: SSAKI, GADY, PTAKI.
Teraz wystarczy każde ze zwierząt przyporządkować do właściwej kategorii.
SSAKI:
Koń, słoń, zebra, hipopotam
GADY:
Krokodyl, jaszczurka, żmija, żółw
PTAKI:
Struś, bocian, wróbel, pelikan
Tak zorganizowany materiał, będzie dużo łatwiej zapamiętać .
W powyższym przykładzie złożyło się tak , że w każdej grupie są cztery zwierzęta, co dodatkowo ułatwi ci zapamiętywanie. Gdy przypomnisz sobie trzy zwierzęta: koń, zebra, hipopotam, to będziesz wiedział, że brakuje ci jeszcze tylko jednego ssaka. Ponadto same nazwy tych kategorii ukierunkują cię i pomogą wydobyć z pamięci określone nazwy zwierząt.
Na czym polega dzielenie informacji
Dzielenie dużych bloków informacji/wiedzy polega na przekształcaniu ich na mniejsze, sensowne, odrębne jednostki/elementy. Takiego podziału możemy dokonywać wg. jakiegoś klucza np. kategorii.
Informacja podzielona na mniejsze fragmenty będzie łatwiejsza do zapamiętania. Kiedy już przyswoimy wszystkie mniejsze porcje, możemy połączyć je w większą całość i zobaczyć tzw. obraz całości(big picture) danego zagadnienia, pojęcia. To za kolei ułatwi nam przyswojenie i zrozumienie nowej wiedzy.
Dlaczego warto dzielić informacje na mniejsze części?
Jako istoty ludzkie łatwiej nam zrozumieć i zapamiętać informacje, kiedy są podzielne na mniejsze, sensowne części.
Jest to związane z tym co odkryli psychologowie poznawczy Atkinson i Shiffrin w 1968 i nawiązuje do ich wielomagazynowego modelu pamięci. Wg. ich koncepcji istnieją trzy niezależne magazyny pamięciowe, różniące się pojemnością oraz czasem przechowywania informacji. Ze względu na te cechy wyodrębnili magazyny:
- pamięci ultrakrótkotrwałej,
- pamięci krótkotrwałej,
- pamięci długotrwałej.
Skuteczność zapamiętywania informacji podzielonych na mniejsze porcje związywana jest z tym, że pamięć krótkotrwała ma pojemność od 5 do 9 elementów. Te elementy nie zostały jednoznacznie dookreślone, to może być litera, słowo, zdanie lub grupa słów. Ważne jest to, że jeżeli do pamięci krótkotrwałej wprowadzimy więcej niż 7+-2 elementów, to będzie trudno nam je utrzymać wszystkie jednocześnie, przenieść do pamięci długoterminowej i trwale je zapamiętać.
Z kolei dr. Nelson Cowan uważa, że elementów, które możemy przechowywać jednocześnie w umyśle jest tylko ~3 do 5. Tak czy inaczej nasza pamieć robocza ma ograniczoną pojemność, dlatego warto dzielić informacje na mniejsze części. Więcej na temat działania ludzkiej pamięci będę pisał w kolejnych artach, so stay tuned 😉
Myślę, że mapy myśli (semantyczne) są dobrym przykładem takiego porcjowania informacji. Na każdej z gałęzi znajdują się informacje podzielone na mniejsze części. Sprzyja to lepszemu zrozumieniu i zapamiętywaniu wiedzy a ilość informacji na poszczególnych gałęziach zazwyczaj nie przekracza 9 elementów. Dlatego właściwie wykonana mapa myśli, może być wartościową pomocą w efektywnej nauce oraz ułatwiać przenoszenie elementów informacji z pamięci krótkoterminowej do długoterminowej.
Jak porcjować informacje aby zapamiętywać więcej?
1.Dzielenie większych fragmentów na mniejsze
Dobrym przykładem są tutaj ciągi liter lub liczb. Gdybym poprosił cię o zapamiętanie takiego ciągu HPPSLCBOSNFZLO, bardzo możliwe, że sprawiłoby ci to trudność. Dlatego zamiast zapamiętywać ciąg 14 liter (co przeciąży twoją pamięć roboczą) można podzielić go na 5 części/elementów HP PSL CBOS NFZ LO. Dzięki temu dużo łatwiej będzie utrzymać go w pamięci. Dokładnie tak samo będzie z nr telefonu, np. zapamiętanie ciągu 986431486 może być kłopotliwe. Jeżeli jednak podzielimy go na części 986 431 485, dużo łatwiej będzie nam go zapamiętać.
2.Odnajdywanie wspólnych cech i łączenie elementów w grupy
Proces ten jest właściwie związany kategoryzowaniem informacji. Odnajdujesz cechy wspólne np. przedmiotów, zjawisk, pojęć i grupujesz je w małe zbiory, które będzie łatwiej zapamiętać.
3. Łączenie małych fragmentów informacji w całość, tak aby ujrzeć obraz całość
Duże zagadnienie rozbijasz na mniejsze fragmenty, skupiając się początkowo tylko na małych elementach informacji. Następnie łączysz te małe elementy w większą całość. Dokładnie tak jak robi się to tworząc mapy myśli(semantyczne)
Więcej na temat efektywnej nauki:
- Czym jest chunking i jak go stosować efektywnie podczas nauki
- Pamięć operacyjna (robocza) – najważniejsze funkcje i struktura
- Dlaczego warto wzbudzać w sobie Emocje podczas nauki?
- Krzywa zapominania Ebbinghaus’a. Jak skuteczniej zapamiętywać?
- Active Recall – skuteczna metoda nauki
- Tworzenie powiązań – jak łatwiej zapamiętywać i przywoływać informacje?
- Taksonomia Blooma jako strategia efektywnej nauki
- Chcesz się uczyć skutecznie? Przejdź na głęboki poziom przetwarzania informacji
- Jak się uczyć, żeby się nauczyć
- Jaki program do tworzenia map myśli?
- Co to jest mapa myśli? Definicja
- Jak się uczyć? – 9 najważniejszych zasad skutecznej nauki
- Powtarzanie – jak zapamiętać więcej z tego, czego się uczymy
- Skuteczna poprawa pamięci
Poszerz swoją wiedzę na temat kategoryzowania informacji:
