Skip to content
Ludzki mózg wykazuje sprawność w rozpoznawaniu podobieństw między przedmiotami i ich kategoryzacji, a nasza pamięć naturalnie grupuje informacje w pokrewne kategorie. Jednak ilość informacji, które możemy efektywnie przetwarzać i przechowywać w pamięci roboczej, jest ograniczona.
Zrozumienie tych procesów oraz świadome stosowanie strategii podczas nauki może znacząco ułatwić i przyspieszyć proces przyswajania wiedzy oraz wspierać pamięć. Praktykowanie technik, takich jak grupowanie informacji czy tworzenie skojarzeń, pozwala lepiej wykorzystać zasoby pamięci roboczej i ułatwia transfer wiedzy do pamięci długotrwałej.
Na czym polega kategoryzowanie?
Kategoryzowanie to proces organizowania informacji w określone grupy, co ułatwia ich przetwarzanie i zapamiętywanie. Polega ono na porządkowaniu i rozdzielaniu elementów na podstawie ich wspólnych cech oraz różnic. Elementy, które mogą być kategoryzowane, obejmują szeroki zakres: od przedmiotów, zjawisk, zdarzeń, pojęć, informacji, aż po osoby.
W kategoryzacji, mózg łączy elementy o podobnych atrybutach w jedną grupę, co pozwala na efektywniejsze przetwarzanie informacji. Na przykład, w nauce języka kategoryzujemy słowa na rzeczowniki, czasowniki czy przymiotniki, co ułatwia ich zrozumienie i użycie. W życiu codziennym, kategoryzowanie ludzi według zawodu czy zainteresowań pozwala na lepsze zrozumienie ich ról i oczekiwań.
Ten proces jest nie tylko użyteczny w organizowaniu informacji, ale również w redukowaniu obciążenia poznawczego. Dzięki kategoryzacji, zamiast przetwarzać każdy element indywidualnie, mózg może skupić się na rozumieniu i zapamiętywaniu większych, bardziej zorganizowanych zbiorów informacji. Kategoryzacja jest więc kluczowym narzędziem w efektywnym uczeniu się i przetwarzaniu informacji.
Jak przebiega kategoryzowanie?
Kategoryzacja, jako kluczowy proces poznawczy, odbywa się w dwóch głównych etapach:
- Wyodrębnienie i Dostrzeżenie Cech: W pierwszym etapie następuje identyfikacja i wyodrębnienie przedmiotu, zjawiska, pojęcia lub osoby z ich kontekstu. To krok, w którym koncentrujemy się na dostrzeżeniu charakterystycznych cech obiektu, takich jak kształt, kolor, funkcja czy zachowanie. Ta faza wymaga uważnej obserwacji i analizy, pozwalając na zidentyfikowanie unikalnych właściwości, które wyróżniają daną jednostkę z tła.
- Grupowanie i Porównywanie: Drugi etap to proces grupowania, który polega na porównywaniu dostrzeżonych elementów, odkrywaniu między nimi podobieństw i różnic, oraz decydowaniu, które cechy są wystarczająco istotne, aby być podstawą do klasyfikacji. W tym etapie, mózg dokonuje selekcji informacji, podkreślając pewne atrybuty i ignorując inne, co pozwala na efektywne kategoryzowanie. Na przykład, w grupowaniu zwierząt, może się skupić na cechach takich jak sposób poruszania się, dieta czy środowisko życia.
Kategoryzacja jest więc procesem, który wymaga zarówno szczegółowej analizy indywidualnych elementów, jak i umiejętności porównywania i klasyfikowania ich w większe, logiczne grupy. Ten proces jest niezbędny w codziennym funkcjonowaniu, pomagając nam w organizacji wiedzy i szybszym dostępie do informacji. Ułatwia to podejmowanie decyzji, rozwiązywanie problemów i przetwarzanie nowych danych.
Korzyści płynące z kategoryzowania
Kategoryzowanie odgrywa istotną rolę w ułatwianiu zapamiętywania nowych informacji i wiedzy, ponieważ angażuje głębszą analizę i systematyzowanie danych. Nazwy kategorii działają jako cenne wskazówki ułatwiające przypominanie informacji, ponieważ zapewniają klarowne etykiety, które pomagają w organizowaniu i odzyskiwaniu informacji z pamięci.
Ten proces pozwala nam dostrzegać cechy wspólne i różnicujące poszczególnych elementów, co prowadzi do ich dokładniejszej analizy. Dzięki temu możemy lepiej zrozumieć relacje między różnymi informacjami i zjawiskami, co z kolei ułatwia ich zapamiętywanie i przetwarzanie.
Kategoryzowanie porządkuje elementy informacji, nadając im strukturę i hierarchię. Taki uporządkowany sposób prezentacji informacji pomaga naszemu mózgowi w efektywnym przetwarzaniu i przechowywaniu danych.
Gdy przyswajamy nowe informacje, nasz mózg i system pamięciowy starają się nadać im zorganizowaną strukturę i podzielić je na poszczególne kategorie. Jeśli na etapie zapamiętywania świadomie pogrupujemy informacje w kategorie, wspomagamy nasz system pamięciowy. To z kolei sprawia, że łatwiej jest nam wydobyć te informacje później z pamięci długoterminowej. Taka świadoma organizacja informacji nie tylko ułatwia ich zapamiętywanie, ale również sprzyja lepszemu zrozumieniu i umożliwia efektywniejsze wykorzystanie zdobytej wiedzy.
Badania nad kategoryzowaniem informacji przez mózg
Dzięki naukowcom z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley mamy pierwszą mapę nie tylko tego, gdzie mózg umieszcza informacje, ale także w jaki sposób nasza substancja szara je organizuje.
W badaniu, prowadzonym przez Alexandra Hutha, pięciu uczestników oglądało przez dwie godziny zwiastuny filmowe, które zawierały ponad 1700 kategorii działań i obiektów. W tym czasie ich aktywność mózgu rejestrowano za pomocą funkcjonalnego rezonansu magnetycznego (fMRI), mierzącego przepływ krwi w różnych miejscach w mózgu. Następnie zbudowano model pokazujący, w jaki sposób wszystkie te działania i obiekty mieszczą się w około 30 000 lokalizacji w korze mózgowej. W kolejnym kroku naukowcy przełożyli ten model na formę wizualną. Udało im się zwizualizować 1700 kategorii i ich wzajemnych powiązań, tworząc 'mapę semantyczną’, która znajduje się poniżej.
żródło: https://news.berkeley.edu/2012/12/19/semanticspace/
Jeżeli interesuje cię to zagadnienie, to więcej info znajdziesz tutaj. Film w którym Alexander Huth omawia to badanie i wyniki znajdziesz tutaj.
Jak korzystać z kategoryzowania, aby pamiętać więcej?
Wyobraź sobie, że musisz zapamiętać długą listę zwierząt: krokodyl, struś, koń, bocian, jaszczurka, słoń, żmija, zebra, żółw, pelikan, wróbel, hipopotam.
Powtarzając w koło te nazwy, pewnie w końcu uda ci się je zapamiętać, ale zdecydowanie łatwiej będzie, gdy wcześniej je uporządkujesz.
Jeśli dobrze przyjrzysz się tej liście to dostrzeżesz, że są to przedstawiciele trzech kategorii: SSAKI, GADY, PTAKI.
Teraz wystarczy każde ze zwierząt przyporządkować do właściwej kategorii.
SSAKI:
Koń, słoń, zebra, hipopotam
GADY:
Krokodyl, jaszczurka, żmija, żółw
PTAKI:
Struś, bocian, wróbel, pelikan
Tak zorganizowany materiał, będzie dużo łatwiej zapamiętać .
W powyższym przykładzie złożyło się tak , że w każdej grupie są cztery zwierzęta, co dodatkowo ułatwi ci zapamiętywanie. Gdy przypomnisz sobie trzy zwierzęta: koń, zebra, hipopotam, to będziesz wiedział, że brakuje ci jeszcze tylko jednego ssaka. Ponadto same nazwy tych kategorii ukierunkują cię i pomogą wydobyć z pamięci określone nazwy zwierząt.
Na czym polega dzielenie informacji
Dzielenie informacji, znane również jako ’chunking’, to proces, w którym duże bloki informacji lub wiedzy są przekształcane w mniejsze, łatwiej przyswajalne, sensowne i odrębne jednostki lub elementy. Dokonujemy tego podziału zazwyczaj według pewnego klucza, takiego jak kategorie, tematy lub inne logiczne kryteria.
Podzielona na mniejsze fragmenty informacja staje się znacznie łatwiejsza do zapamiętania. Dzięki temu, że przetwarzamy mniejsze porcje danych, nasza pamięć robocza jest mniej obciążona, co sprzyja efektywniejszemu uczeniu się. Gdy już przyswoimy wszystkie mniejsze 'kawałki’, możemy je połączyć, aby zobaczyć tzw. 'obraz całości’ (big picture) danego zagadnienia czy pojęcia. To z kolei ułatwia nam zrozumienie złożonych relacji i kontekstu w obrębie nowej wiedzy.
Taki sposób organizacji informacji jest szczególnie przydatny w nauce skomplikowanych lub obszernych tematów, gdzie zrozumienie poszczególnych części jest kluczowe do zrozumienia całości. Ponadto, pozwala on na efektywne wykorzystanie naszych zasobów poznawczych, umożliwiając głębsze przetwarzanie i trwałe zakodowanie informacji w pamięci długotrwałej.
Dlaczego warto dzielić informacje na mniejsze części?
Jako ludzie, łatwiej nam jest zrozumieć i zapamiętać informacje, gdy są one podzielone na mniejsze, logiczne części. Jest to zgodne z odkryciami psychologów poznawczych Richarda Atkinsona i Richarda Shiffrina z 1968 roku, którzy opracowali wielomagazynowy model pamięci. Według ich teorii, istnieją trzy odrębne rodzaje magazynów pamięciowych, różniące się pojemnością i czasem przechowywania informacji: pamięć sensoryczna (ultrakrótkotrwała), pamięć krótkotrwała i pamięć długotrwała.
Skuteczność zapamiętywania informacji podzielonych na mniejsze porcje jest związana z ograniczoną pojemnością pamięci krótkotrwałej, która według koncepcji Atkinsona i Shiffrina mieści od 5 do 9 elementów. Te elementy mogą być różnorodne – od liter, przez słowa, aż po zdania czy grupy słów. Gdy w pamięci krótkotrwałej znajduje się więcej niż około 7 elementów (plus minus dwa), staje się trudniejsze utrzymanie ich wszystkich naraz, przeniesienie do pamięci długoterminowej i ich trwałe zapamiętanie.
Dr Nelson Cowan z kolei sugeruje, że liczba elementów, które możemy jednocześnie przechowywać w pamięci roboczej, to zaledwie około 3 do 5. Niezależnie od dokładnej liczby, nasza pamięć robocza ma ograniczoną pojemność, co czyni dzielenie informacji na mniejsze części korzystnym.
W kolejnych artykułach będę dalej rozwijał temat funkcjonowania ludzkiej pamięci, więc zapraszam do śledzenia!
Mapy myśli (semantyczne) stanowią doskonały przykład efektywnego porcjowania informacji. Każda gałąź mapy zawiera informacje podzielone na mniejsze jednostki. To sprzyja lepszemu zrozumieniu i zapamiętywaniu wiedzy, a ilość informacji na każdej gałęzi zazwyczaj nie przekracza 9 elementów. Dlatego dobrze skonstruowana mapa myśli może być cennym narzędziem w efektywnej nauce, ułatwiając transfer informacji z pamięci krótkotrwałej do długotrwałej.
Jak porcjować informacje aby zapamiętywać więcej?
1.Dzielenie większych fragmentów na mniejsze
Dobrym przykładem są tutaj ciągi liter lub liczb. Gdybym poprosił cię o zapamiętanie takiego ciągu HPPSLCBOSNFZLO, bardzo możliwe, że sprawiłoby ci to trudność. Dlatego zamiast zapamiętywać ciąg 14 liter (co przeciąży twoją pamięć roboczą) można podzielić go na 5 części/elementów HP PSL CBOS NFZ LO. Dzięki temu dużo łatwiej będzie utrzymać go w pamięci. Dokładnie tak samo będzie z nr telefonu, np. zapamiętanie ciągu 986431486 może być kłopotliwe. Jeżeli jednak podzielimy go na części 986 431 485, dużo łatwiej będzie nam go zapamiętać.
2.Odnajdywanie wspólnych cech i łączenie elementów w grupy
Proces ten jest właściwie związany kategoryzowaniem informacji. Odnajdujesz cechy wspólne np. przedmiotów, zjawisk, pojęć i grupujesz je w małe zbiory, które będzie łatwiej zapamiętać.
3. Łączenie małych fragmentów informacji w całość, tak aby ujrzeć obraz całość
Duże zagadnienie rozbijasz na mniejsze fragmenty, skupiając się początkowo tylko na małych elementach informacji. Następnie łączysz te małe elementy w większą całość. Dokładnie tak jak robi się to tworząc mapy myśli(semantyczne)
Podsumowanie
Kategoryzowanie i porcjowanie informacji to nie tylko techniki pomocne w nauce, ale także narzędzia, które pozwalają nam na efektywne zarządzanie naszą pamięcią i zasobami poznawczymi. Są one kluczowe w naszym codziennym funkcjonowaniu, pomagają w organizacji wiedzy, szybkim dostępie do informacji, a także w podejmowaniu decyzji i rozwiązywaniu problemów.
Czas na utrwalenie poznanych koncepcji
Czy zdobyłeś/aś jakieś nowe cenne informacje, czytając ten wpis? Czy chciałbyś/łabyś, przyswoić je na dłużej i móc z nich korzystać na co dzień?
E-book „Kategoryzowanie i Porcjowanie Informacji” to przewodnik po efektywnych technikach przetwarzania informacji, kluczowych w nauce i pamięci. Zawiera szczegółowe omówienie, jak mózg kategoryzuje i dzieli informacje, ułatwiając ich przyswajanie i zapamiętywanie. Dołączona mapa myśli wizualnie przedstawia te koncepcje, ułatwiając ich zrozumienie i aplikację. Jest to idealne narzędzie dla studentów, nauczycieli, oraz profesjonalistów, którzy chcą poprawić swoje umiejętności uczenia się i organizacji informacji.
Więcej na temat efektywnej nauki:
- Technika Pomodoro – jak uczyć się skuteczniej w 25-minutowych blokach?
- 4 Warstwy Skutecznej Nauki | Rewolucyjna Metoda Uczenia się
- Jak wytłumaczyć dziecku Stronę bierną? Praktyczny poradnik z wykorzystaniem AI (ChatGPT)
- Teoria obciążenia poznawczego – jak uczyć się efektywniej i szybciej o 40%
- Spaced Repetition – Rewolucyjna metoda nauki, która zmieni twoje życie
Poszerz swoją wiedzę na temat kategoryzowania informacji:
