Jak napisać notatkę syntetyzującą? Najważniejsze zasady

W tym roku maturzyści muszą zmierzyć się z wieloma nowymi wyzwaniami. Jednym z nich jest napisanie notatki syntetyzującej. Ta forma wypowiedzi pisemnej z pewnością może wywoływać wiele pytań i wątpliwości.

W tym artykule postaram się odpowiedzieć na najważniejsze pytania, które zadają sobie tegoroczni maturzyści. Dowiesz się, na czym polega notatka syntetyzująca, jakie są jej cechy, jakie są najważniejsze zasady pisania i jakie zwroty są przydatne przy tworzeniu takiej wypowiedzi.

Pokażę Ci także, jak krok po kroku stworzyć notatkę syntetyzującą, wraz z przykładowym schematem i wzorcem. Znajdziesz tutaj wszystkie informacje, których potrzebujesz, aby poradzić sobie z tym zadaniem na egzaminie dojrzałości w 2023 roku.

Nie czekaj więc, przeczytaj ten artykuł i przygotuj się jak najlepiej do matury!

Czym jest notatka syntetyzująca i jakimi cechami powinna się odznaczać?

Notatka syntetyzująca to forma wypowiedzi pisemnej, której celem jest przedstawienie syntezy i przetworzenie różnych informacji z różnych źródeł w sposób uporządkowany, klarowny i zwięzły.

Według wytycznych CKE, notatka syntetyzująca powinna odznaczać się następującymi cechami:

Zwięzłością – notatka powinna zawierać tylko najważniejsze informacje, które są istotne dla przedstawianego tematu, musi ona liczyć 60-90 wyrazów,
Klarownością – treść notatki powinna być uporządkowana i jasna, aby czytelnik mógł łatwo zrozumieć przekazane informacje.
Poprawnością językową – notatka powinna być napisana poprawnie pod względem gramatycznym, ortograficznym i stylistycznym.
Oryginalnością – notatka powinna być indywidualnym dziełem autora, a nie zbiorem przepisanych fragmentów tekstów źródłowych.
Być syntezą – notatka powinna prezentować przetworzoną i zsyntetyzowaną wiedzę z różnych źródeł, co pozwala na przedstawienie tematu w sposób całościowy.

Pisząc notatkę syntetyzującą, należy także zwrócić uwagę na sposób organizacji tekstu, jak również wykorzystanie różnych narzędzi językowych, takich jak zwroty przekazujące informacje, sformułowania wprowadzające i podsumowujące, czy też odwołania do źródeł informacji.

Notatka syntetyzująca najważniejsze cechy:

musi ona liczyć 60-90 wyrazów,
powinna być rzeczowa,
musi zawierać jedynie najważniejsze informacje na dany temat,
koncentruje się na wychwyceniu podobieństw/różnic w podejściu autorów do danego tematu,
być spójnym tekstem,
zawierać parafrazy, uogólnienia i synonimy.

Notatka syntetyzująca powinna zawierać:

zestawienie poglądów autora/autorów, które dotyczyć będzie analizowanego zagadnienia,
porównanie stanowisk autorów,
ogólny wniosek płynący z tekstów i tematu.

Jak napisać notatkę syntetyzującą?

Notatkę syntetyzującą można sprowadzić do pewnego schematu, kolejnych kroków, które trzeba przejść w celu jej stworzenia. Warto poznać i zapamiętać ten schemat, co zdecydowanie ułatwi jej napisanie.

Poniżej znajdziesz przykład i instrukcję jak stworzyć taką notatkę, zaczerpnięty z dokumentu udostępnionego przez Centralną Komisję Egzaminacyjną.

Oto kolejne kroki pisania notatki syntetyzującej:

1. Przeanalizuj temat notatki. Podkreśl słowa kluczowe

Na podstawie obu tekstów zredaguj notatkę syntetyzującą na temat: rola symbolu labiryntu w kulturze. Twoja wypowiedź powinna liczyć 60–90 wyrazów.

W tym przypadku tematem notatki syntetyzującej są rozważania na temat labiryntu. Szukamy w tekstach symboliki labiryntu i jego znaczenia w kulturze.

2. Uważnie przeczytaj oba teksty i zrób notatki

a) Przeanalizuj dokładnie każdy tekst, tak aby zrozumieć jego sens oraz związki logiczne i przyczynowo-skutkowe.

b) Wyodrębnij w każdym tekście części składowe, które dotyczą symboliki labiryntu i jego znaczenia w kulturze. Zwróć uwagę na tytuły obu testów.

Tytuł tekstu 1. wskazuje na to, że problematyka tekstu dotyczyć będzie:

labiryntu jako przestrzeni
labiryntu jako symbolu wyobcowania.

Tytuł tekstu 2. wskazuje na to, że problematyka tekstu dotyczyć będzie labiryntu jako nośnika wielu różnych znaczeń.

c) Różnymi kolorami zaznacz w tekście fragmenty odnoszące się do labiryntu, symboliki labiryntu oraz znaczenia labiryntu w kulturze. Na podstawie zaznaczonych fragmentów zanotuj kluczowe informacje.

Tekst 1.	Miejsce na notatki
Michał Głowiński *Labirynt, przestrzeń obcości* Wyróżnia się na tle innych mitów, a przynajmniej – przeważającej większości. W nich bowiem dominującą rolę grają bohaterowie, nie – miejsca, w których przyszło im działać. I z głównymi postaciami mity się kojarzą. […] W micie labiryntu hierarchia ważności kształtuje się inaczej. Mit labiryntu […] zespolił się z pewnymi wyobrażeniami przestrzennymi, które w toku dziejów różnorakimi znaczeniami były nasycane, jednak zawsze zachowywały jakiś mniej lub bardziej wyraźny związek ze swoim punktem wyjścia, z owym mitycznym labiryntem na Krecie rządzonej przez Minosa. Albo inaczej, poznając różnorakie wersje labiryntu, można nie pamiętać o Dedalu i Minotaurze, Tezeuszu i Ariadnie, nie sposób jednak zapomnieć, że po raz pierwszy to niezwykłe wyobrażenie przestrzenne wyłoniło się w głębokiej starożytności i od razu wyposażone zostało w treści symboliczne. Nie sposób tym bardziej, że owa symbolicznie zorganizowana przestrzeń była także przestrzenia realną. Pierwszą relację o niej zawdzięczamy Herodotowi, który z nieukrywaną fascynacją opisał labirynt egipski. Prowadzone na Krecie badania archeologiczne potwierdzają, że tamtejszy labirynt, prawzór i archetyp wszelkich błędników późniejszych, nie stanowił tylko wytworu wyobraźni, był konkretnym miejscem, a więc przestrzenią rzeczywistą, choć od początku także symboliczną. Labirynty budowano i później – w różnych miejscach, różnych czasach, a także – w różnych celach.	Zwrócenie uwagi na różne wyobrażenia labiryntu. Labirynt jako przestrzeń realna.
Zawsze jednak były przestrzenią znaczącą i wyodrębnioną, przestrzenią, która stanowiła coś więcej niż tylko specjalny segment, z jakichś względów wydzielony, była także swoistym przekazem, zawsze bowiem łączyła się z wierzeniami bądź rytuałami, a jej struktura odpowiadała z reguły jakiejś koncepcji świata, stanowiła jej mniej lub bardziej bezpośredni wyraz. Ta przestrzeń w równym stopniu jest, co znaczy. Znaczy, a więc odwołuje się do pewnego zespołu wyobrażeń, jak też do tekstów, które je skodyfikowały i stały się ich przekazem, przede wszystkim więc do mitów.	Rola labiryntu w kulturze. Labirynt jako koncepcja świata.
Do tego wszakże kwestia się nie ogranicza. Labirynt bowiem jest przestrzenią wciąż od nowa budowaną w słowie.[…] I ta przestrzeń tak dobrze osadzona w tradycji i w micie […] stanowi symbol o wyjątkowej wprost nośności. Symbol powracający w różnych epokach i służący wyrażaniu różnych postaw, idei, przeświadczeń, ale jakby przeznaczony do tego by […] stać się znakiem ludzkiej egzystencji, położenia jednostki w świecie. Metafora stosunku człowieka do świata i innych ludzi, ale także – do siebie, do swojego życia wewnętrznego. Metafora rozmaicie kształtowana, jednakże bez wyjątku mówiąca o istnieniu w przestrzeni obcej i wrogiej, nie dającej się oswoić i psychicznie zagospodarować, przestrzeni, która nieustannie osacza i wciąż grozi najgorszym. Labirynt był taką przestrzenią dla wszystkich, którzy się weń zapuszczali, by poskromić Minotaura, był nią dla Tezeusza. I taką pozostał także dla tych, którzy nie wyruszali w tę przestrzeń pełną błędników i krzyżujących się dróg, ale jakby skazani zostali na ciągłe w niej przebywanie. W labiryncie nie można się czuć dobrze, nie można uznać go za przestrzeń własną, przekreślałoby to w jakimś sensie jego labiryntowość. […] Jest to bowiem przestrzeń obcości. Czujemy się w niej zamknięci – i próbujemy wyjść. Błądzimy.	Uniwersalny charakter labiryntu. Labirynt jako metafora ludzkiego życia. Labirynt jako symbol zagrożeń. Labirynt jako przestrzeń obca, bez wyjścia.

Tekst 2.	Miejsce na notatki
Jędrzej Stępak *Tajemnice labiryntów* Pojęcie labiryntu – sieci splątanych dróg prowadzących do umieszczonego w środku celu – pojawiało się w różnych znaczeniach w niemal każdej znanej kulturze. Zarówno jego metafora, jak i fascynacja namacalnymi labiryntami jest obecna w świadomości ludzi od zarania dziejów. Historie labiryntów to uniwersalne opowieści o wzruszeniu i odwadze, o nowych drogach na nieznanym obszarze, o niebezpieczeństwach, zagubieniu siebie, śmierci, a także o szczęściu i odnalezieniu nadziei.	Labirynt jako przestrzeń realna. Rola labiryntu w kulturze.
Od ponad pięciu tysięcy lat labirynt jest tajemniczym symbolem poszukiwania środka życia – drogi do szczęścia i spełnienia. Śmiało można napisać, że w takim jego rozumieniu wszystko może stać się labiryntem. Także uczucia, myśli, pragnienia, poszczególne okresy życia, relacje międzyludzkie, kryzysy psychiczne. Każdy z tych aspektów życia stawia przed nami pewne wyzwania, które możemy podjąć, pokonując napotkane przeszkody czy pułapki, i w ten sposób dotrzeć do upragnionego celu. Ów środek, na początku stanowiący cel naszej podróży, staje się wówczas nowym punktem wyjścia do dalszych poszukiwań. […] Początkiem i bramą do nowego labiryntu istnienia. […]	Labirynt jako metafora poszukiwania szczęścia w ludzkim życiu.
Każdego dnia stoimy w drzwiach do nowego czasu. Przed nami leży labirynt przyszłości – inny dla każdego z nas. Czy uda nam się znaleźć drogę w zawiłych ogrodach technologii? Czy nie zagubimy się w cybernetycznych przestworzach? Kto przeprowadzi nas przez labirynt nadchodzącego świata? Gdzie znajdziemy nić Ariadny, która pozwoli się nam zorientować na drodze do przyszłości? Może odpowiedzi trzeba szukać tam, gdzie się jej najmniej spodziewany – w naszych marzeniach i fantazjach, w sile intuicji i kreatywności, w grach i łamigłówkach, garażach i warsztatach. Tak rozumiane labirynty stają się drzwiami wejściowymi do nowych odcinków życia i do własnego wnętrza. To właśnie w labiryncie leżą siły odnowy dla ciała i duszy.[…] Labirynt prowadzi do wewnętrznego spokoju. Kto przemierza tę drogę w stanie uduchowienia, kto udaje się świadomie z otwartą duszą do labiryntu, dla tego labirynt stanie się miejscem odnalezienia samego siebie.	Labirynt jako miejsce przyjazne.
Labirynt kieruje się zasadą dróg okrężnych. Ofiarowuje on zadumę, wymaga opóźnienia bezpośredniej reakcji na podniety, nadaje sens niezliczonym sytuacjom i momentom na drodze do celu – chorobom, kryzysom, zwątpieniom. […] Jego siła tkwi w tym, że zatrzymuje nas i niejako zmusza do refleksji […]. Labirynt jest szkołą powolności. Im więcej idący labiryntem przemierza okrążeń, tym głębsze staje się poznanie i zrozumienie otaczającego go świata. Każdy zwrot w labiryncie życia ofiarowuje nam nowy kierunek marszu i nowe spojrzenia na tajemnicę jego środka.	Uniwersalny charakter labiryntu.
Podążanie krętymi, nieznanymi ścieżkami labiryntu może napawać – i nierzadko rzeczywiście napawa – strachem. Idących labiryntowymi drogami ogarnia często lęk. Jest to lęk przed trudnościami, jakie mogą napotkać na swojej drodze, lęk przed nieodnalezieniem środka, a tym samym – przed niedotarciem do celu, lęk przed nieznanym. Jednak warto zauważyć, że obawy te są zupełnie niepotrzebne. Prawdziwy labirynt jest bowiem wielkim symbolem pewności. Jest w nim tylko jedna droga, która zawsze prowadzi do środka, a przesłanie każdego labiryntu brzmi: Nie możesz zginąć w drodze do środka! Na końcu nieodgadnione ścieżki twojego życia okażą się wzorem pełnym sensu. A uczucie sensownego odkrywania świata i siebie samego jest czymś niezwykłym.	Labirynt jako przestrzeń nieznana, mogąca wzbudzać strach. Labirynt jako gwarancja osiągnięcia celu / dotarcia do celu.

3. Sformułuj stanowisko każdego autora względem kluczowych dla tematu informacji.

Stanowisko autora tekstu 1.

Labirynt funkcjonuje w kulturze jako przestrzeń realna i symboliczna.
Labirynt jest metaforą ludzkiego życia, jest ukazywany jako przestrzeń obca i wroga.

Stanowisko autora tekstu 2.

Labirynt jest metaforą ludzkiego życia, jest ukazywany jako przestrzeń przyjazna, dająca ukojenie i gwarancję dotarcia do celu, chociaż wędrówka po nim może napawać strachem.
Labirynt jako metafora poszukiwania szczęścia w ludzkim życiu.
Labirynt jako przestrzeń realna staje się punktem wyjścia do odczytań znaczenia symboliki labiryntu.

4. Porównaj stanowiska autorów obu tekstów.

	Stanowisko autora 1. tekstu	Stanowisko autora 2. tekstu	Wnioski
Obecność labiryntu w kulturze.	Labirynt funkcjonuje w kulturze jako przestrzeń realna i symboliczna.	Labirynt jako przestrzeń realna staje się punktem wyjścia do odczytań znaczenia symboliki labiryntu.	Autor 1. tekstu zwraca uwagę na dwa aspekty funkcjonowania labiryntu w kulturze: przestrzeń realna – budowla przedstawiana np. w mitach czy historii – oraz przestrzeń symboliczna. Autor 2. tekstu traktuje labirynt (przestrzeń realna) jako punkt wyjścia do symbolicznych odczytań.
Symbolika labiryntu	Labirynt jest metaforą ludzkiego życia, jest ukazywany jako przestrzeń obca i wroga	Labirynt jest metaforą ludzkiego życia, jest ukazywany jako przestrzeń przyjazna, dająca ukojenie i gwarancję dotarcia do celu, chociaż wędrówka może napawać strachem.	Autorzy podkreślają, że labirynt może być metaforą ludzkiego życia. Autor 1. tekstu ukazuje labirynt jako przestrzeń wrogą i obcą, autor 2. tekstu – jako przestrzeń przyjazną.

Pomocne mogą być pytania:

Jakie są różnice i podobieństwa pomiędzy …?
Jaka relacja istnieje pomiędzy … i …?
Czy to jest to samo, co …?
Czy lepiej w sytuacji … użyć …, czy … ?
Dlaczego autor … wybrał … do…..?
Dlaczego przekonuje, że…..?

5. Zredaguj notatkę syntetyzującą

Autorzy obu tekstów zauważają, że labirynt obecny jest w kulturze jako przestrzeń realna i symboliczna. Michał Głowiński zwraca uwagę na dwa aspekty funkcjonowania labiryntu w kulturze: przestrzeń realną, np. w mitach czy historii, oraz przestrzeń symboliczną – metafora ludzkiego życia. Dla Jędrzeja Stępaka natomiast labirynt jako przestrzeń realna stanowi punkt wyjścia do symbolicznych odczytań ludzkich losów. Autor tekstu 1. dostrzega, że symboliczny labirynt jest dla ludzi miejscem obcym i wrogim, w którym błądzą. Z kolei autor tekstu 2. podkreśla, że jest to przestrzeń przyjazna, dająca ukojenie i gwarancję dotarcia do celu.

6. Sprawdź, czy napisana notatka obejmuje wszystkie wymagane kryteriami aspekty.

Różnymi kolorami zaznacz w zredagowanej notatce:

problem i porównanie stanowisk autorów obu tekstów
stanowisko M. Głowińskiego
stanowisko J. Stępaka.

7. Sprawdź, czy notatka jest napisana z zachowaniem zasad zwięzłości i klarowności stylu.

Sprawdź, czy notatka mieści się w obowiązującym limicie wyrazów.

Limit obowiązujący	Liczba wyrazów w notatce
60–90	90

Konkluzja: Zredagowana notatka mieści się w dozwolonym limicie wyrazów

Sprawdź, czy tekst jest spójny.

Konkluzja: Notatka jest spójna. Tekst został zintegrowany znaczeniowo oraz przy użyciu leksykalnych (przykłady zaznaczone niebieską czcionką) i składniowych (przykłady
zaznaczone czerwoną czcionką) wykładników spójności.

Opracowanie notatki syntetyzującej powstało na podstawie materiału dodatkowego Centralnej Komisji Egzaminacyjnej. Egzamin maturalny – Poziom podstawowy

Podsumowanie

Przykładowa notatka syntetyzująca podana przez CKE wskazuje na to, że istotne jest, aby zawierała ona wstęp, rozwinięcie oraz zakończenie. Wstęp powinien zawierać skrótowy opis tematu, który jest przedmiotem notatki oraz jej cel. W kolejnym etapie należy przedstawić treść tekstu źródłowego w skondensowanej formie, w sposób jasny, zwięzły i logiczny. Następnie należy przystąpić do opracowania wniosków, które płyną z treści tekstu źródłowego. Warto też umieścić w notatce syntetyzującej własne spostrzeżenia, a także zwrócić uwagę na ewentualne rozbieżności między tekstem źródłowym a własnymi poglądami.

Przykłady tekstów źródłowych podanych przez CKE to m.in. artykuły prasowe, eseje, reportaże, fragmenty powieści, wywiady, a także fragmenty dokumentów i opracowań naukowych. Wszystkie te teksty charakteryzują się złożonością i bogactwem treści, co stanowi wyzwanie dla maturzystów, którzy muszą je przyswoić i dokonać syntezy w przeciągu zaledwie kilku minut.

Warto zaznaczyć, że umiejętność pisania notatki syntetyzującej jest bardzo przydatna nie tylko na maturze, ale również w życiu codziennym. Dzięki niej można przyswoić i zapamiętać dużą ilość informacji w skondensowanej i przystępnej formie. W szkole notatki syntetyzujące mogą pomóc w zapamiętaniu materiału, a w pracy – przygotować raport czy prezentację.

Podsumowując, umiejętność pisania notatki syntetyzującej jest niezwykle ważna i przydatna, zarówno na maturze, jak i w życiu codziennym. Znajomość zasad tworzenia notatki oraz jej cech pozwoli na efektywne przyswajanie i przetwarzanie informacji, a także na wykorzystanie ich w praktyce.

Dowiedz się więcej na temat jak napisać: