Jako rodzice wszyscy pragniemy, aby nasze dzieci osiągały sukcesy, rozwijały talenty i umiejętności oraz miały poczucie obfitości w życiu. Kluczem do tego jest nastawienie na rozwój – przekonanie, że poprzez wysiłek i wytrwałość można stale się rozwijać i doskonalić.

Dzieci o nastawieniu na rozwój mają większą motywację do nauki, łatwiej stawiają czoła wyzwaniom i lepiej radzą sobie po porażkach. Badania pokazują, że osiągają one lepsze wyniki niż rówieśnicy o nastawieniu na trwałość (Schroder i in., 2017). Dlatego tak ważne jest, abyśmy jako rodzice wspierali rozwój tej cennej postawy.

Wielu rodziców zdaje sobie sprawę z zalet nastawienia na rozwój, jednak nie wszyscy wiedzą, jak je praktycznie kształtować u dzieci (Boylan, Barblett i Knaus, 2018). Jeśli chcesz pomóc swojemu dziecku w rozwijaniu tej kluczowej umiejętności, czytaj dalej.

W tym wpisie przedstawiam naukowe podstawy nastawienia na rozwój oraz liczne pomysły, wskazówki i ćwiczenia, które możesz wprowadzić w życie, aby wspierać tę postawę u swojego dziecka. To kreatywne i oparte na dowodach naukowych strategie, dzięki którym Twoje dziecko będzie mogło z pasją uczyć się i rozwijać swój potencjał.

Cechy nastawienia na rozwój

Nastawienie na rozwój oznacza fundamentalne przekonanie, że nasze podstawowe cechy i zdolności nie są stałe, ale mogą się rozwijać poprzez wysiłek, zaangażowanie i proces uczenia się. Dzieci o takim nastawieniu wykazują charakterystyczne cechy:

Podejmowanie wyzwań z entuzjazmem

Zamiast unikać trudnych zadań, traktują je jako szansę na naukę i rozwój. Są ciekawe nowych doświadczeń i nie zrażają się przeszkodami.

Wytrwałość w przezwyciężaniu przeszkód

Kiedy napotykają trudności, nie poddają się od razu. Wierzą, że mogą je pokonać dzięki wysiłkowi i wytrwałości. Nie traktują porażek jako końca drogi.

Docenianie wysiłku a nie wrodzonych zdolności 

Nie ufają ślepo takim stwierdzeniom jak „nie mam zdolności matematycznych”. Zdają sobie sprawę, że nawet osoby bardzo zdolne muszą ciężko pracować, aby rozwijać swoje umiejętności. 

Uczenie się na błędach/porażkach

Nie wstydzą się popełnianych błędów, ale traktują je jako cenny element procesu uczenia się. Analizują przyczyny porażek, aby wyciągnąć z nich wnioski na przyszłość.

Posiadanie takich cech pomaga dzieciom stawać się lepszymi uczniami, lepiej radzić sobie z wyzwaniami i mieć większą wiarę we własne możliwości. Kształtując nastawienie na rozwój, rodzice mogą wspierać dzieci w rozwijaniu tej korzystnej postawy wobec nauki i życia.

Wskazówki jak wspierać nastawienia na rozwój

Aby skutecznie kształtować nastawienie na rozwój u dziecka, sami rodzice muszą je posiadać i manifestować. Dzieci uczą się bowiem postaw i zachowań przez obserwację i naśladowanie. Oto kilka kluczowych wskazówek dla rodziców:

Sam modeluj nastawienie na rozwój

Okazuj entuzjazm dla nowych wyzwań i uczenia się. Mów dziecku o tym, jak przezwyciężasz trudności i wyciągasz wnioski na przyszłość. Niech widzi, że popełnianie błędów jest normalną częścią procesu rozwoju.

Chwal wysiłek, strategie i postępy, a nie tylko rezultaty

Zamiast koncentrować się tylko na ocenach i końcowych wynikach, doceń determinację, użyte strategie oraz drobne kroki milowe. Pomaga to dzieciom zrozumieć, że ich rozwój zależy od wkładanej pracy.

Podawaj przykłady przezwyciężania wyzwań

Opowiadaj o sytuacjach z własnego życia, gdy stawałeś w obliczu trudności, ale zdołałeś je pokonać dzięki wysiłkowi i wytrwałości. To pokaże dziecku, że wszyscy napotykamy przeszkody, ale możemy je przezwyciężyć.

Używaj języka i słownictwa nastawienia na rozwój

Posługuj się sformułowaniami jak „jeszcze nie potrafię”, „tym razem się nie udało, ale spróbuję inaczej” zamiast „nie umiem”, „nie nadaję się do tego”. Regularnie wyjaśniaj pojęcia związane z nauką i mózgiem.

Powieś w jego pokoju plakaty związane z rozwijaniem nastawienia na rozwój

W pokoju dziecka powieś plakaty z motywującymi cytatami i przypomnieniami o nastawieniu na rozwój. Pomoże to utrwalać tę postawę.

Zestaw takich plakatów znajdziesz tutaj

Czytaj książki wzmacniające nastawienie na rozwój

Literatura dziecięca poruszająca te zagadnienia w przystępny sposób może być cennym narzędziem edukacyjnym. Omawiajcie razem przesłanie tych historii.

Konsekwentne stosowanie tych wskazówek stworzy środowisko sprzyjające kształtowaniu nastawienia na rozwój u Twojego dziecka. Pamiętaj jednak, że jest to proces długotrwały, wymagający cierpliwości i determinacji.

Aktywności związane z rozwijaniem nastawienia na rozwój

Oprócz codziennego modelowania i wzmacniania nastawienia na rozwój poprzez rozmowy, warto angażować dzieci w bardziej ustrukturyzowane aktywności rozwijające tę postawę. Oto kilka pomysłów na kreatywne ćwiczenia:

1. Metoda 'Zdobywania Góry’ – krok po kroku do celu

Wyobraź sobie, że przed Twoim dzieckiem stoi wielka, stroma góra, która symbolizuje jakieś większe wyzwanie lub cel. Może to być np. napisanie pierwszej dłuższej pracy na określony temat, opanowanie tabliczki mnożenia czy nauczenie się jak grać na instrumencie.

Zamiast zrażać się rozmiarem tego „wyzwania-góry”, dziecko powinno podzielić je na mniejsze etapy – stopnie prowadzące na szczyt. Np. przy pracy będą to poszczególne akapity, przy tabliczce – grupy działań, a przy grze – pojedyncze nuty lub dźwięki.

Celem dziecka nie jest od razu zdobycie całej góry za jednym zamachem. Zadanie polega na regularnym, systematycznym pokonywaniu małych odcinków – kolejnych stopni. Krok po kroku, dzień po dniu dziecko będzie się wspinać, aż w końcu osiągnie szczyt i pokona swoje „wyzwanie-górę”.

Ta metafora pomaga dziecku zrozumieć, że nawet największe cele i najtrudniejsze zadania można osiągnąć dzieląc je na mniejsze części i realizując je krok po kroku z wytrwałością. Nie zniechęca się imponującą skalą wyzwania, tylko rozwija nawyk regularnej pracy/nauki, małymi krokami nad osiągnięciem celu.

Ćwiczenie to wspiera nastawienie na rozwój, pokazując, że poprzez wysiłek i determinację można przezwyciężać nawet największe przeszkody. Dziecko uczy się wytrwałości i zaangażowania w dłuższy proces nauki.

2. Ćwiczenie „Kółko wytrwałości”

Wyobraź sobie, że problem lub przeszkoda, przed którą stoi Twoje dziecko, to ogromne ciastko podzielone na kawałki. Na środku narysujcie koło symbolizujące ten problem, np. trudność z opanowaniem umiejętności czytania.

Następnie każdy kawałek ciastka to jedna z możliwych przyczyn tego problemu – np. lenistwo, roztargnienie, trudne słówka, mało praktyki itp. Zadaniem dziecka jest przyjrzeć się tym przyczynom i oznaczyć:

• Zielonym kolorem te przyczyny, które leżą po jego stronie i są tymczasowe, nad którymi ma kontrolę, np. poziom wysiłku, uwagi.
• Czerwonym kolorem te przyczyny, które są trwałe i niezależne od niego, np. wrodzone predyspozycje, sytuacja rodzinna.

W ten sposób dziecko zrozumie, które czynniki może zmienić własnym zaangażowaniem i determinacją, a które pozostają poza jego wpływem. To ćwiczenie pomoże mu przejąć inicjatywę i skoncentrować się na rozwoju tego, na co rzeczywiście ma wpływ. Dzięki temu wzmocni poczucie sprawczości i wiarę we własne możliwości przezwyciężania trudności.

3. Konferencje uczeń-rodzic

Wyobraź sobie, że Ty i Twoje dziecko jesteście załogą statku płynącego przez morze nauki i rozwoju. Regularnie, na przykład co miesiąc, przybijecie do portu, by dokonać przeglądu dotychczasowej podróży.

Podczas takiej „konferencji” dziecko będzie sternikiem, który oceni, jak daleko się zapłynęło, jakie przygody i przeszkody napotkaliście po drodze. Opowie, z jakimi wyzwaniami musiało sobie poradzić, co poszło dobrze, a co przysporzyło trudności. Ty będziesz pierwszym oficerem, który uważnie wysłucha i zadawać pytania pomocne w refleksji.

Następnie, wspólnie będziecie planować dalszą podróż. Dziecko wyznaczy kierunek i cele, które chce osiągnąć do następnego portu. Zapiszecie je na mapie jako „wyspy”, do których będziecie płynąć. Możesz doradzić, jakich zapasów i umiejętności potrzebujecie do tego.

Po takiej „konferencji” wasza załoga wypłynie w rejs pełna nowej motywacji i energii do działania. Regularne omawianie podróży pozwoli dziecku lepiej zrozumieć własne postępy, dostrzec sukcesy i nabrać wiary w możliwość pokonywania przeszkód. Pomoże też w wyznaczaniu kolejnych celów.

Takie kreatywne spojrzenie na okresowe rozmowy nt. rozwoju dziecka może uczynić je bardziej angażującymi i zrozumiałymi dla młodego umysłu. Metafora marynarska uczy także pokory wobec procesu uczenia się jako długiej podróży.

4. Wywiady na temat wyzwań

Wyobraź sobie, że Twoje dziecko jest dziennikarzem, którego zadaniem jest zbadać i opisać inspirujące historie ludzi, którzy stawili czoła dużym wyzwaniom w życiu.

Pierwszymi bohaterami tych reportaży będą członkowie rodziny – dziadkowie, ciocie, wujkowie itd. Dziecko będzie miało okazję przeprowadzić z nimi wywiady na żywo, jak prawdziwy dziennikarz.

Podczas rozmów zapyta ich m.in.:

– Jakie były ich największe wyzwania/przeszkody w życiu? Co im wtedy najbardziej dokuczało?

– Jaka była ich pierwsza reakcja i nastawienie wobec tych trudności? Czy od razu się poddali?

– Jakie konkretne kroki podjęli, żeby sobie z tym poradzić? Co im najbardziej pomogło?

– Co było najtrudniejsze w pokonywaniu tych przeszkód? Jak długo to trwało?

– Jak się czuli, kiedy w końcu odnieśli sukces? Czego ich to nauczyło?

Dziecko będzie rejestrowało te „reporterskie wywiady” w specjalnym zeszycie lub nagrywało je. Następnie omówicie je razem, wyciągając wnioski na temat postaw i strategii pomocnych w przezwyciężaniu życiowych trudności.

Ta aktywność pozwoli dziecku usłyszeć prawdziwe historie zmagań z przeszkodami od bliskich osób. Zobaczy, jak ważna jest wytrwałość, pozytywne nastawienie i podejmowanie działań. Zainspiruje je to do rozwijania podobnych postaw wobec własnych wyzwań. Ożywi też więzi rodzinne poprzez dzielenie się cennymi doświadczeniami międzypokoleniowymi.

5. Tabela  nastawienie na rozwój vs stałe nastawienie 

Wyobraź sobie, że nastawienia na rozwój i nastawienie stałe to dwie drużyny, które rywalizują w wielkiej grze zwanej „Życiem”. Każda drużyna ma własny styl gry, strategie i zawołania, które je charakteryzują.

Waszym zadaniem będzie przygotować dla nich „ściągi” w formie dwukolumnowej tabeli. Jedna kolumna to „Drużyna Rozwoju”, a druga „Drużyna Stałości”.

Aby dobrze poznać styl gry każdej drużyny, będziecie nasłuchiwać ich charakterystycznych zawołań i wpisywać je do odpowiedniej kolumny tabeli. Na przykład:

Drużyna Rozwoju mogłaby wykrzykiwać takie hasła:

• „Wytrwałością góry przeniesiesz!”
• „Błędy to nauczyciele, z nich się uczymy!”
• „Im więcej wyzwań, tym więcej możliwości rozwoju!”

Z kolei Drużyna Stałości mogłaby mieć takie zawołania:

• „Jestem z tego słaby, na nic praca!”
• „Nie urodziłem się z talentem, więc po co się starać!”
• „Z tymi zadaniami to przesada, lepiej się nie męczyć!”

W ten sposób, obserwując „grę” każdej z drużyn, będziecie mogli doskonale poznać różnice w ich podejściu, motywacjach i zachowaniach. Tabela z ich zawołaniami pozwoli je łatwo porównać i zapamiętać.

6. Analizuj nastawienie na rozwój w filmach

Wyobraź sobie, że Ty i Twoje dziecko jesteście detektywami, którzy mają za zadanie tropić przejawy „nastawienia na rozwój” u różnych filmowych bohaterów.

Kiedy razem oglądacie jakiś film, będziecie uważnie śledzić zachowania i wypowiedzi poszczególnych postaci. Waszym celem jest wyłapać momenty, w których ujawniają one cechy charakterystyczne dla tego pozytywnego nastawienia.

Na przykład, możecie zwrócić uwagę na scenę, w której bohater mimo porażki nie poddaje się, tylko mówi coś w stylu: „Spróbuję jeszcze raz i tym razem się uda!”. To przejaw wytrwałości i wiary w możliwość rozwoju przez praktykę.

Albo bohaterka zamiast użalać się „Nie nadaję się do tego”, po błędzie stwierdza: „Z tych pomyłek się nauczę i będę lepsza”. To z kolei pokazuje nastawienie na uczenie się z doświadczeń.

Za każdym razem gdy „złapiecie” taką ilustrację nastawienia na rozwój, możecie zrobić przerwę i omówić ją. Zapiszcie ją także w swoim „detektywistycznym notesie” jako kolejny przykład tej właściwej postawy.

Taka zabawa sprawi, że dziecko zacznie wychwytywać przejawy nastawienia na rozwój niemal bezwiednie. Pozytywne wzorce zachowań bohaterów łatwiej zapiszą mu się w pamięci. Będzie też doskonałą okazją do dyskusji na temat tego, jakie korzyści płyną z tej mentalnej nastawienia.

Takie aktywne ćwiczenia nie tylko utrwalają wiedzę, ale też angażują dziecko i czynią proces uczenia się bardziej interesującym. Mogą stać się cenną pomocą w rozwijaniu pożądanej postawy wobec nauki.

7. Ułatwianie dyskusji na temat nastawienia na rozwój

Angażowanie dziecka w rozmowy na temat nastawienia na rozwój może znacząco przyczynić się do rozwijania tej tak ważnej umiejętności. Zamiast samemu wygłaszać wykłady, lepiej zadawać pytania, które pobudzą jego refleksję nad własnymi procesami myślowymi. Oto kilka propozycji:

„Jakie myśli przychodzą ci teraz do głowy patrząc na to wyzwanie? Czy one ci pomagają, czy przeszkadzają?”

Skłania do uświadomienia sobie wewnętrznego monologu i ocenienia, czy odzwierciedla on nastawienie stałe („Nigdy mi się nie uda!”), czy rozwojowe („Muszę spróbować nowej strategii”).

„Przypominasz sobie jakąś sytuację, kiedy myślałeś, że coś jest dla ciebie za trudne, a później się okazało, że dałeś radę? Co wtedy pomogło ci nie poddać się?”

Nawiązuje do wcześniejszych doświadczeń przezwyciężania przeszkód, które mogą być źródłem pokładów wytrwałości.

„Gdybyś starał się patrzeć na ten problem z nastawieniem na rozwój, jakie możliwości mógłbyś wtedy dostrzec?”

Inspiruje do wyobrażenia sobie korzyści płynących z przyjęcia nastawienia rozwojowego zamiast ograniczających przekonań.

Takie pytania otwierają przestrzeń do swobodnej dyskusji, w trakcie której dziecko samodzielnie analizuje własną postawę wobec trudności. Budują też świadomość tego, jak bardzo nastawienie umysłu wpływa na radzenie sobie z wyzwaniami. Poprzez rozmowę uczeń uczy się rozpoznawać i rozwijać tak cenny nawyk nastawienia na rozwój.

Podsumowanie

Rozwijanie u dziecka nastawienia na rozwój to proces, który wymaga czasu, cierpliwości i konsekwencji. Jednak korzyści płynące z tej inwestycji są ogromne i długofalowe.

Dzieci, które od najmłodszych lat przyswoją sobie tę postawę, będą lepiej przygotowane na wyzwania, jakie niosą kolejne etapy życia. Dzięki wierze we własny potencjał i możliwość rozwoju poprzez wysiłek i praktykę, będą lepiej radzić sobie w szkole, rozwijać talenty i realizować marzenia.

Nastawienie na rozwój uczy też cennych umiejętności, takich jak wytrwałość, umiejętność uczenia się na błędach, elastyczność i otwartość na wyzwania. To kompetencje kluczowe nie tylko w edukacji, ale także w dorosłym życiu zawodowym i osobistym.

Wpajanie dziecku tej mentalnej postawy od najmłodszych lat to inwestycja, która zaprocentuje przez całe jego życie. Dzięki zaufaniu do własnych możliwości rozwoju, będzie w stanie realizować swoje ambicje i czerpać satysfakcję z przezwyciężania kolejnych wyzwań.

Mając na uwadze tę długofalową perspektywę, warto więc poświęcić czas i wysiłek na świadome rozwijanie u dziecka tak cennego nastawienia na rozwój. To prawdziwy prezent na całe życie.

Odblokuj potencjał umysłu: Plakaty inspirujące Growth Mindset

Czy wiesz, że sposób myślenia może całkowicie odmienić nasze podejście do nauki i wyzwań? Przedstawiam wyjątkowy zestaw plakatów, który pomoże Ci i Twoim dzieciom rozwinąć nastawienie na rozwój (Growth Mindset) – klucz do sukcesu w nauce i życiu.

Te starannie zaprojektowane plakaty:

• Pokazują, jak małe zmiany w słownictwie mogą prowadzić do wielkich zmian w myśleniu
• Ilustrują przejście od ograniczającego nastawienia na trwałość (Fixed Mindset) do inspirującego nastawienia na rozwój
• Bazują na renomowanych badaniach prof. Carol Dweck, światowego autorytetu w dziedzinie psychologii motywacji

Idealne dla:
✓ Rodziców chcących wspierać rozwój swoich dzieci
✓ Nauczycieli poszukujących efektywnych narzędzi dydaktycznych
✓ Każdego, kto pragnie rozwinąć swój potencjał

Plakaty nie tylko uczą – one inspirują. Stanowią codzienne przypomnienie, że każde wyzwanie to szansa na rozwój, a każda przeszkoda to okazja do nauki.

Zainwestuj w przyszłość – swoją lub swoich dzieci. Wyposaż się w narzędzia, które pomogą kształtować pozytywne nastawienie i otworzą drzwi do niekończących się możliwości.

Odkryj moc Growth Mindset już dziś!
Sprawdź szczegóły zestawu tutaj.

P.S. Pamiętaj, że zmiana zaczyna się od małych kroków. Ten zestaw plakatów może być Twoim pierwszym krokiem ku lepszej przyszłości.

Więcej na temat nastawienia na rozwój przeczytasz tutaj:

• Jak pielęgnować nastawienie na rozwój u dzieci: 7 wartościowych aktywności
• Nastawienie na rozwój: Wykorzystanie mocy słowa „jeszcze nie”
• Jak pomóc dziecku radzić sobie z porażkami i trudnościami, wykorzystując nastawienie na rozwój
• Kształtowanie „nastawienia na rozwój” w różnych obszarach życia
• Nowa psychologia sukcesu – Carol Dweck – streszczenie książki