W ciągu ostatnich kilku dekad psychologia motywacji przeszła znaczne zmiany, co zaowocowało szeregiem teorii i koncepcji, które pomagają zrozumieć, jak motywować dzieci do nauki. W tym wpisie przyjrzymy się wybranym teoriom, które zdobyły uznanie w środowisku naukowym, a także w praktyce.
Omówimy teorię autodeterminacji Edwarda Deci i Richarda Ryana, która skupia się na trzech podstawowych potrzebach człowieka, związanych z motywacją do działania. Następnie przyjrzymy się koncepcji Carol Dweck, która różnicuje nastawienie na rozwój od nastawienia na osiągnięcia i wskazuje, jak te dwa podejścia wpływają na proces uczenia się. Kolejny aspekt, jaki omówimy, dotyczy potrzeby osiągnięć, czyli teorii opracowanej przez Martina V. Covingtona. Na koniec przyjrzymy się koncepcji stworzonej przez Allana Wigfielda i Judith Harackiewicz, której celem jest zrozumienie, jak wartościowanie celów wpływa na motywację uczniów.
Każda z tych teorii oferuje unikalne spojrzenie na motywację dzieci do nauki, jednak warto pamiętać, że nie istnieje jedno uniwersalne rozwiązanie. Zamiast tego, te koncepcje naukowe mogą być wykorzystywane jako narzędzia, które pomagają nauczycielom, rodzicom i opiekunom dostosować swoje podejście do indywidualnych potrzeb i cech ucznia.
Edward Deci, Richard Ryan – teoria autodeterminacji
Edward Deci, wspólnie z Richardem Ryanem, jest twórcą Teorii Autodeterminacji (Self-Determination Theory, SDT), która tłumaczy, jak wewnętrzne i zewnętrzne czynniki wpływają na motywację jednostki oraz jej zaangażowanie w różne działania. W swojej książce „Self-Determination Theory: Basic Psychological Needs in Motivation, Development, and Wellness”, Deci i Ryan przedstawiają trzy podstawowe potrzeby psychologiczne, które odgrywają kluczową rolę w motywacji ludzi do nauki i działania.
Potrzeba kompetencji: Dzieci są zmotywowane do nauki i działania, gdy czują, że są kompetentne i skuteczne w wykonywaniu zadań. Nauczyciele, rodzice mogą wspierać tę potrzebę, dostarczając uczniom jasnych instrukcji, informacji zwrotnej, wsparcia i możliwości wykorzystania umiejętności na poziomie, który odpowiada ich obecnym kompetencjom.
Potrzeba autonomii: Dzieci uczą się i działają z większym zaangażowaniem, gdy mają poczucie, że mają kontrolę nad swoim procesem uczenia się i mogą wybierać zadania, które są dla nich interesujące. Nauczyciele i rodzice mogą wspierać autonomię uczniów, dając im możliwość wyboru tematów, projektów czy metod pracy, które odpowiadają ich zainteresowaniom i preferencjom.
Potrzeba przynależności: Dzieci są bardziej zmotywowane do nauki i działania, gdy czują się akceptowane, doceniane i mają poczucie przynależności do grupy. Nauczyciele i rodzice mogą budować poczucie przynależności uczniów, promując współpracę, wzajemne wsparcie i atmosferę szacunku w klasie czy domu.
Carol Dweck – nastawienie na rozwój
Carol Dweck, amerykańska psycholożka i profesor na Uniwersytecie Stanforda, jest autorką książki „Mindset: Nowa psychologia sukcesu”, opisuje wpływ wpływ nastawienia(mindset) na motywację dzieci do nauki i działania. Dweck wyróżnia dwa podstawowe nastawienia: fixed (stałe) i growth (rozwojowe).
W nastawieniu stałym osoba wierzy, że jej zdolności i inteligencja są niezmienne. Dzieci z takim nastawieniem często unikają wyzwań, boją się porażek i rezygnują, gdy napotykają przeszkody. Natomiast dzieci posiadające nastawienie na rozwój uważają, że inteligencja i umiejętności mogą się rozwijać poprzez wysiłek, naukę i wytrwałość. Są one bardziej skłonne do podejmowania wyzwań, uczą się na błędach i wykazują większą motywację do nauki.
Oto kilka kluczowych czynników, które motywują dzieci do nauki i działania, opartych na badaniach Carol Dweck:
Pochwały za wysiłek, a nie za zdolności: Dweck zaleca, aby dzieci były chwalone za wysiłek, strategie i postępy, a nie za ich inteligencję czy talent. W ten sposób można wspierać nastawienie na rozwój, które z kolei prowadzi do większej motywacji i wytrwałości.
Uczenie się na błędach: Dzieci powinny być zachęcane do traktowania błędów jako okazji do nauki i rozwoju. W nastawieniu na rozwój porażki są postrzegane jako część procesu uczenia się, co pozwala dzieciom być bardziej otwartymi na nowe wyzwania i mniej zaniepokojonymi ewentualnymi porażkami.
Skupienie się na celach związanych z procesem a nie na wynikach: Dweck sugeruje, że rodzice i nauczyciele powinni skupiać się na celach związanych z nauką (np. zrozumienie nowego tematu, opanowanie nowej umiejętności), a nie na wyniku (np. uzyskanie najlepszej oceny). Cele nastawione na rozwijanie umiejętności skutecznego uczenia się sprzyjają nastawieniu na rozwój i pomagają dzieciom utrzymać motywację.
Podkreślanie znaczenia wysiłku: Dzieci, które wierzą, że wysiłek prowadzi do sukcesu, są bardziej zmotywowane do nauki i pracy. Pokazując im, że wysiłek jest kluczowy w rozwoju umiejętności, uczymy je, że mogą osiągnąć swoje cele poprzez ciężką pracę i determinację.
Modelowanie nastawienia na rozwój: Jako rodzice i nauczyciele, ważne jest, abyśmy sami okazywali nastawienie na rozwój i dawali dobry przykład dzieciom. Możemy to zrobić, mówiąc o naszych własnych doświadczeniach związanych z nauką, błędami i wysiłkiem, a także zachęcając dzieci do podejmowania wyzwań i radzenia sobie z trudnościami.
Martin V. Covington – potrzeba osiągnięć
Martin V. Covington, profesor psychologii na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley, jest znany ze swoich badań nad motywacją uczniów. Jego prace skupiają się na tym, jak uczniowie dążą do osiągnięcia sukcesu i unikają porażki. W oparciu o badania Covingtona, można wyróżnić kilka kluczowych czynników motywujących dzieci do nauki i działania:
Potrzeba osiągnięć: Dzieci są zmotywowane do nauki, gdy dążą do osiągnięcia sukcesu i chcą być kompetentne w swoich działaniach. Dążenie do osiągnięcia sukcesu może być napędzane przez chęć zaspokojenia własnych ambicji, jak również przez pragnienie uzyskania aprobaty innych, takich jak rodzice, nauczyciele i rówieśnicy.
Unikanie porażki: Dzieci mogą być zmotywowane do nauki, gdy starają się uniknąć porażki i negatywnych konsekwencji związanych z nią, takich jak krytyka, zawód czy poczucie niekompetencji. Unikanie porażki może prowadzić do wysiłku w celu poprawy umiejętności i osiągnięcia lepszych wyników.
Wartość zadania: Dzieci są bardziej zmotywowane do nauki, gdy uważają, że zadanie jest wartościowe i ma znaczenie dla nich. Wartość zadania może być związana z jego użytecznością, interesującym charakterem lub związkiem z długoterminowymi celami dziecka.
Oczekiwania dotyczące sukcesu: Motywacja dzieci do nauki jest silniejsza, gdy wierzą, że są w stanie osiągnąć sukces w danym zadaniu. Oczekiwania te są kształtowane przez wcześniejsze doświadczenia, wsparcie ze strony innych oraz przekonania na temat własnych umiejętności.
Atrybucje przyczynowe: Dzieci są zmotywowane do nauki, gdy przypisują swoje sukcesy i porażki przyczynom, nad którymi mają kontrolę, takim jak wysiłek czy strategie uczenia się. W przeciwnym razie, gdy dzieci przypisują swoje wyniki czynnikom zewnętrznym lub niezależnym od nich, ich motywacja do nauki może być osłabiona.
W praktyce, aby zwiększyć motywację dzieci do nauki i działania, ważne jest, aby promować dążenie do osiągnięć, zachęcać do podejmowania wyzwań, podkreślać wartość zadań oraz wspierać pozytywne przekonania na temat własnych umiejętności i możliwości osiągnięcia sukcesu.
Allan Wigfield
Allan Wigfield, w swojej książce „The Will to Learn: A Guide for Motivating Young People”, opiera się na badaniach dotyczących motywacji dzieci do nauki i działania. Według Wigfielda, istnieje kilka kluczowych czynników, które wpływają na motywację dzieci. Oto niektóre z nich:
Wartość zadania: Dzieci są bardziej zmotywowane do nauki, gdy uważają, że zadanie jest wartościowe i ma znaczenie dla nich. Wartość może być związana z ich zainteresowaniami, celami życiowymi lub przekonaniem, że nauka przyczyni się do ich przyszłego sukcesu.
Oczekiwania dotyczące osiągnięć: Dzieci są bardziej zmotywowane, gdy wierzą, że są w stanie osiągnąć sukces w danej dziedzinie. Wzrost poczucia własnej skuteczności może prowadzić do większego zaangażowania w naukę i wytrwałości w dążeniu do celów.
Ciekawość i zainteresowania: Dzieci są bardziej zmotywowane do nauki, gdy są ciekawe i zainteresowane tematem. Wspieranie ciekawości i rozwijanie zainteresowań dzieci może prowadzić do większego zaangażowania w proces edukacyjny.
Autonomia: Dzieci są bardziej zmotywowane, gdy mają poczucie kontroli nad swoją nauką i działaniami. Dając dzieciom możliwość wyboru i wpływu na to, co uczą się i jak uczą się, możemy zwiększyć ich motywację do nauki.
Cele: Ustalanie celów może być silnym motywatorem dla dzieci. Cele powinny być konkretne, realistyczne i dostosowane do indywidualnych potrzeb i możliwości dziecka. Pomoc w planowaniu i monitorowaniu postępów w osiąganiu celów może również zwiększyć motywację.
Środowisko społeczne: Relacje z nauczycielami, rodzicami i rówieśnikami mają istotny wpływ na motywację dzieci do nauki. Wspierające, pozytywne i zachęcające środowisko może prowadzić do większego zaangażowania w proces edukacyjny.
Pozytywne wzorce: Dzieci są bardziej zmotywowane, gdy mają pozytywne wzorce do naśladowania. Dorośli mogą pełnić rolę wzorców, pokazując swoje zaangażowanie w naukę, wytrwałość w dążeniu do celów i pozytywne nastawienie.
Wsparcie emocjonalne: Dzieci są bardziej zmotywowane, gdy czują się emocjonalnie wspierane przez nauczycieli, rodziców i rówieśników. Wsparcie emocjonalne może obejmować słuchanie, empatię, zrozumienie i pomoc w radzeniu sobie z trudnościami.
Judith Harackiewicz
Judith Harackiewicz, autorka książki „Intrinsic and Extrinsic Motivation: The Search for Optimal Motivation and Performance”, bada motywację dzieci do nauki i działania, koncentrując się na dwóch głównych rodzajach motywacji: wewnętrznej (intrinsic) i zewnętrznej (extrinsic). Oto niektóre z jej ustaleń dotyczą tego, co motywuje dzieci:
Motywacja wewnętrzna: Dzieci są bardziej zmotywowane do nauki, gdy są zainteresowane i zaciekawione tematem. Harackiewicz podkreśla, że rozwój motywacji wewnętrznej jest kluczowe dla długotrwałego zaangażowania w naukę. Wspieranie ciekawości, eksploracji i samodzielności może pomóc w rozwijaniu motywacji wewnętrznej.
Motywacja zewnętrzna: Dzieci są również zmotywowane przez nagrody zewnętrzne, takie jak pochwały, oceny czy nagrody. Harackiewicz zauważa, że motywacja zewnętrzna może być skuteczna, ale tylko wtedy, gdy jest stosowana umiejętnie i w odpowiednich sytuacjach Ważne jest, aby nagrody były adekwatne do wysiłku i osiągnięć dziecka.
Cele: Harackiewicz podkreśla, że cele są ważnym elementem motywacji. Dzieci są bardziej zmotywowane, gdy mają jasno określone cele, które są wykonalne i mają znaczenie dla nich. Pomoc w ustalaniu celów i monitorowaniu postępów może zwiększyć motywację dzieci do nauki.
Wsparcie społeczne: Relacje z nauczycielami, rodzicami i rówieśnikami mają istotny wpływ na motywację dzieci do nauki. Wspierające, pozytywne i zachęcające środowisko może prowadzić do większego zaangażowania w proces edukacyjny.
Autonomia: Dzieci są bardziej zmotywowane, gdy mają poczucie kontroli nad swoją nauką i działaniami. Dając dzieciom możliwość wyboru i wpływu na to, co uczą się i jak uczą się, możemy zwiększyć ich motywację do nauki.
Struktura i wyzwania: Harackiewicz zauważa, że dzieci są bardziej zmotywowane, gdy zadania są strukturalne i dostosowane ich umiejętności. Zadania powinny być wystarczająco trudne, aby stanowić wyzwanie, ale nie na tyle trudne, aby prowadzić do frustracji.
Sprawiedliwość: Dzieci są bardziej zmotywowane, gdy uważają, że są traktowane sprawiedliwie i mają równe szanse na sukces. Wspieranie uczciwości i równości w klas może prowadzić do większego zaangażowania w naukę.
Wsparcie emocjonalne: Dzieci są bardziej zmotywowane, gdy czują się emocjonalnie wspierane przez nauczycieli, rodziców i rówieśników. Wsparcie emocjonalne może obejmować słuchanie, empatię, zrozumienie i pomoc w radzeniu sobie z trudnościami.
Podsumowanie
W tym wpisie przyjrzeliśmy się różnym teoriom i koncepcjom naukowym, które pomagają zrozumieć, co motywuje dzieci do nauki i działania. Przedstawiłem teorię autodeterminacji Edwarda Deci i Richarda Ryana, która wskazuje na trzy podstawowe potrzeby człowieka, będące fundamentem motywacji. Następnie omówiłem koncepcję Carol Dweck, która różnicuje nastawienie na rozwój od nastawienia na osiągnięcia, pokazując, jak te dwa podejścia wpływają na proces uczenia się.
Kolejną teorią, którą przedstawiliśmy, była potrzeba osiągnięć Martina V. Covingtona, która tłumaczy, jak uczniowie starają się osiągnąć sukcesy, unikając jednocześnie porażek. Na koniec przyjrzeliśmy się koncepcji Allana Wigfielda i Judith Harackiewicz, która pozwala zrozumieć, jak wartościowanie celów wpływa na motywację uczniów.
Każda z tych teorii i koncepcji naukowych oferuje unikalne spojrzenie na motywację dzieci do nauki. Warto jednak pamiętać, że nie ma jednego uniwersalnego rozwiązania, które sprawdzi się dla wszystkich uczniów. Zamiast tego, te koncepcje mogą być wykorzystywane jako narzędzia, które pomagają nauczycielom, rodzicom i opiekunom dostosować swoje podejście do indywidualnych potrzeb i cech ucznia. W efekcie, lepsze zrozumienie motywacji dzieci do nauki może prowadzić do większej efektywności w procesie edukacji i skutkować osiąganiem lepszych wyników przez uczniów.
